56105

„Pan minie stworzył, swe arcydzieło, jako początek swej mocy, od dawna, od wieków jestem stworzona, od początku, nim ziemia powstała. Przed oceanem istnieć zaczęłam, przed źródłami pełnymi wody, zanim góry zostały założone, przed pagórkami zaczęłam istnieć [...].

Prz 8, 12 :

„Pan stworzył mnie na początku dróg swoich

• Duch Święty jest pierwszym ze stworzeń Logosu i jako taki jeszcze mniej Bogiem. Prawdziwym i w pełnym tego słowa znaczeniu Bogiem jest Ojciec. Bóg jest Jednością nie dopuszczającą w sobie żadnej dwoistości.

Ariusz opuszcza Aleksandrię i chroni się u swoich szkolnych przyjaciół Euzebiusza z Cezarei i Euzebiusza z Nikomedii - metropolity ówczesnej stolicy cesarstwa wschodniego. W 320 r. synod 100 biskupów w Aleksandrii potępia naukę Ariusza, a jego i zwolenników ekskomiuiikuje. Ariusz wysyła na ręce Aleksandra złagodzone wyznanie wiary i pisze poemat Thalia. Jego wiersze zrobiły karierę i stały się przebojami: śpiewali je marynarze, robotnicy itd. Teologia wyszła na ulicę.

Wschód podzielił się na zwolenników Ariusza i Aleksandra. Synod w Antiochii (324 r.) ekskomunikuje Ariusza i jego zwolenników. Cesarz oburzony konfliktem zwrócił się do obydwu stron i zażądał zaprzestania sporu. Liczył, że jego autorytet ugasi ogień konfliktu. Sprawa okazała się poważniejsza, czego subtelność odkrył wysłany z listami do Aleksandrii bp. Kordoby Hozjusz.

Problem:

1.    Monoteizm żydowski - politeizm grecki.

2.    Brak wyraźnych sformułowań dogmatycznych w istniejącej dotychczas doktrynie Kościoła

Wiara w jednego Boga i nauka o Ojcu, Synu i Duchu Świętym. YV Ewangelii znajdują się słowa: „Ja i Ojciec jedno jesteśmy' (J 10, 30), ale również: „Ojciec jest większy ode mnie” (J 14, 28). Jak je należy interpretować? Pytania te nurtowały pierwsze pokolenia chrześcijan.

Odpowiedzi było wiele:

•    adnpcjoni/m Chrystus jest Bogiem niejako przez analogię. Był człowiekiem o wyjątkowych walorach. Został przebóstwiony i wyniesiony do godności boskiej, podobnie jak greccy herosi. Pogląd taki pojawiał się w rożnych wydaniach do VIII w.

•    monarchianizm (gr. monos - jeden) - niodalizm (łac. modi) - Bóg jest jeden (jako Monarcha absolutny), ale objawia się na różne sposoby; raz jako Ojciec, raz jako Syn, raz jako Duch. Naszemu słabemu, ludzkiemu rozumowi może się wydawać, że jest trzech bogów. To jedynie 3 sposoby widzenia Boga. Naukę tę głosił libijski kapłan Sabeliusz (II-III w.) stąd nazwa sabelianizm. Jeszcze inna nazwa to patrypasjanizm (od łac. Pater i passio, to znaczy jakoby cierpiał na krzyżu Ojciec).

• subordynacjonizm - podporządkowanie osób Boskich w Trójcy. Podkreślenie realnej troistości (Orygenes, Hipolit Rzymski, Nowacjan). Do połowy III w. pogląd ten mieścił się jeszcze w granicach ortodoksji.