56118

Wielkie znaczenie w dalszym formowaniu idei boga-absolutu odegrał Anaksagoras. W swojej wizji świata pragnie wytłumaczyć ruch wprowadzając pojęcie nous - umysłu -będącego właśnie jego źródłem:

„inne rzeczy mają cząstkę wszystkiego, ale Umysł jest nieskończony, samowładny i nie jest zmieszany z żadną rzeczą, lecz jest sam. (...) Ze wszystkich rzeczy jest bowiem najdelikatniejszy i najczystszy, ma całą wiedzę o wszystkim i największą moc. Umysł włada wszystkimi istotami mającymi życie, dużymi i małymi. Umysł rządził całym obrotem, tak że pojawił się obrót na początku. (...) A kiedy Umysł wprawił w ruch, oddzielił się od wszystkiego, co się poruszało. A wszystko, co Umysł poruszał, oddzielało się"¹.

Wyobrażenie przyczyny jako czegoś różnego od tego, czego jest przyczyną, pojawia się po raz pierwszy w filozofii właśnie w myśli Anaksagorasa. Wraz z tym język filozoficzny zostaje wzbogacony o pojęcie nous - przyczyny odrębnej i różnej od całej rzeczywistości². Do jego czasów przyczyna wyjaśniająca istniejącą rzeczywistość - np. arche jończyków, liczba w systemie pitagorejskim czy też logos Heraklita - nie była czymś od wszechcałości różnym. Tu rzecz ma się inaczej.

„Nous nie jest twórcą świata ani opatrznością (...). Niemniej nie można nie doceniać jej znaczenia w kształtowaniu się wyobrażenia pierwszej przyczyny i w ostatecznym stwierdzeniu jej transcendencji”³.

1

   Fragmenie der Yorsokratiker. Anaksagoras B 12 37-39; B 13. 39. tłum. polskie za: G. S. Kirk. J. E. Ravf.n. M. SatofFio, Filozofia przedsokraiejska. dz. cyt.. 358-359.

2

   Co do char aktem nous istnieje wiele rozbieżności w interpretacji. Zob. m. ia S. Kowalczyk. Wiek o Bogu. dz. cyt.. 23-26; J. Socho*. Bóg i język dz. cyt., 49. W. Jabger. Paideia. dz. cyt.. 384.

3

   D. Demulńska-siury, H'posziiiwaniu Boga. „Olimpiada Filozoficzna” 2001 nr 21. 10.