56796

Parnicki Parnicki debiutował jako autor powieści historycznych utworem Aecjusz, ostatni Rzymianin (1937). W 1943 r. w Jerozolinue napisał powieść Srebrne orły (wydana w 1949 r. we Wrocławiu), a w 1962 r. Tylko Beatrycze. Parnicki umieszcza akcję swoich utworów w odległych epokach - piastowskim średniowieczu, końcu cesarstwa rzymskiego, Bizancjum. Opiera się na wiedzy naukowej oraz na dokumentach - ponieważ jednak przekazy są pełne luk, uzupełnia je fantazją, snując czasem wątła nieprawdopodobne. Są to więc właściwe utwory „fantastyczno - historyczne” (tak określił je sam autor).

Akcja powieści Tylko Beatrycze rozgrywa się na przełomie XIII i XIV w., w czasach skrytobójczo zamordowanego Przemysława II, ale zdarzema ryclrlo przenoszą się poza Polskę, do Awinionu i w inne mrejsca ówczesnej Europy. Parnicki „europeizuje” polskich bohaterów, i - podobnie jak Iwaszkiewicz w powieści Czerwone tarcze - wpisuje ich w szerokie tło ówczesnej kultury. W utworze Parnickiego pojawiają się nawiązania do poematu Dantego Boska komedia, a także do tajemniczej rycerskiej legendy o poszukiw^faniu św. Graala, czyli misy lub cudownego kielicha, do którego Józef z Arymatei miał zebrać krew Chrystusa.

Powieść pozbawiona jest narratora trzecioosobow^rego. Bohaterem niejako „prowadzącym” jest Stanisław, który usiłuje rozwiązać tajemnicę sw^ego pochodzenia. Parnicki posługuje się w swoicli utw^rorach liistorycznych now^roczesną techniką strumienia świadomości - a więc wszelkie wydarzenia poznajemy nie w kolejności chronologicznej, ale tak, jak nasuwają się one Stanisławowi. Bohater to medium psychologiczne - a prawda obiektywna zostaje zastąpiona różnymi punktami widzenia, świadectwami, jakimi są na przykład listy czy dialogi, wynalazkiem literackim Parnickiego jest dialog urojony, toczący się w wyobraźni bohatera. Nie ma panoramy przemian politycznych - autora interesuje mozaika idei, które złożyły się na kulturę epoki.

Czytelnik wadzi rzeczywistość odkształconą przez świat wewnętrzny postaci, podąża za swobodnym tokiem ich myśli skojarzeń, stopniowo uczy się rozpoznawać zludzema i ukryte kompleksy boliatera. Stanisław jest postacrą skomplikowaną, niezrealizowanym poetą, polskim Dantem, a jego Beatrycze to królewna Rycheza. Ukryta, niespełniona miłość do niej jest zapewne jednostronna. Parnicki przypisuje jednak polskim bohaterom takie wyrafinowanie uczuciowe, jakie się wyraziło w poezji Dantego.

Powieści Parnickiego przynoszą własną wizję historiozoficzną. Wydobywają ukryte związki różnych kultur, ścieranie się Wschodu i Zachodu, Europy i Azji, Europy i Ameryki. Parnickiego pociągają „boczne tory”, ciemne ścieżki, które zostały zapomniane, gdyż uczestnicy wydarzeń nie zadbali o pozostawienie dokumentów i świadectw swoich przeżyć. Wielkie monologi prowadzone przez postacie z powieści Parnickiego to liipotetyczne odtworzenie procesu powstawania takich przekazów - w dialogu z niewiadomą przyszłością.

Hanna Malewska związana była z krakowskim środowiskiem katolickim współredagowała „Tygodnik Powszeclmy” i miesięcznik „Znak” W powieści Przemija postać ś>viata (t. 1-2, wyd.1954) kreśli obraz schyłku Rzymu (V/VI w. n. e.) i powstawania na gruzach starego ładu nowej formacji - Europy śr edniowiecznej W jej wczesnych powieściach widać wpływ personalizmu katolickiego, co wyraża się poszukiwaniem prawdy o przeżyciach jednostek w okresach wielkich przełomów. Te zainteresowania pisarki związane były z oceną współczesności jako kolejnego przełomu dziejowego.

Największą popularność zdobyła powieść Malewskiej Apokryf rodzinny (1965), swoista kronika dziejów pewnej rodziny od końca XVIII wieku po czasy współczesne. Utwór Malewskiej ma związek z dyskusjami o genealogii inteligencji polskiej - pisarka przedstawia szlachecką przeszłość, zawile losy rodzin, a kontynuacje tych tradycji dostrzega w teraźniejszości. Apokryf rodzinny Hanny Malewskiej czy Wariacje pocztowe Kazimierza