1155787668

Zdobyć historię.

taką akcję w powieści historycznej, ugruntowuje Parnicki dychotomię między niemą rzeczywistością bytu historii, niedostępną inaczej, niż w doświadczeniu swej aktualności, a dyskursem historii opartym na konstruującym przedstawienie porównywaniu wypowiedzi dostępnych w teraźniejszości autora. Parnicki wprowadził tę refleksję bezpośrednio w dyskurs postaci:

—    Jednakże można stwierdzić prawdziwość kamcloparda w zwierzyńcu lub w cyrku, czyli okiem gołym, pierścienia planety Kronos zaś z pomocą odpowiednich przyrządów. W jaki natomiast sposób dałaby się zobaczyć prawdziwość dziejów tropienia przez ciebie — a stokroć ważniejsze: i wytropienia też rzekomo — zamachu na prawa do spadku, a również rzekome — wydaje mi się

—    mocodawców twoich?

— Stosując co za słuszne uznają wszyscy mistrzowie w sztuce rozumowania i wnioskowania — narzędzie /.dziedziny właśnie sztuki tej, jakim jest wnioskowanie poprzez porównywanie. [3,4611

Rzeczywistość, traktowana jako niedostępny układ modelujący' przedstawienie, sprawia, że „prawdziwość dziejów” musi być ustanowiona w obrębie dostępnych elementów dyskursu. W ten sposób odchodzimy od rozumienia mimesis przez Platona, gdzie weryfikacja przedstawienia miała następować w imię rzeczywistości oryginału. Przejmujemy natomiast, zgodnie z Poetyką, pojmowanie mimesis jak aktu naśladowczego, którego prawdopodobieństwo wynika z relacji do innych elementów świata oznaczonego, wykorzystanych w przedstawiającym dziele sztuki.

Mimo tych oczywistych wniosków, zgodnych z wcześniejszymi ustaleniami opartymi na analizie tekstu, zwraca uwagę szczególne nasycenie tekstu trzeciej części wyraźnymi aluzjami do słynnej, platońskiej przypowieści o jaskini. Jak już wspomniałem, obrady toczą się w'jaskini, zaś przebieg i tematy dysput zjazdu zdają się być oderwane od militarnej i politycznej akcji poza jaskinią:

...wszystko, co na zjeździe tym się dzieje, wydaje mi się być spoza świata rzeczywistości. A co najmniej już spoza świata rzeczywistości takiej, jaka właściwa jest naszym czasom. [3, 170]

Analizując złudzenia wielu uczestników zjazdu łatwo można ich umieścić w platońskim modelu fałszywego i prawdziwego bytu.

Oto ludzie są niby w- podziemnym pomieszczeniu na kształt jaskini. (...) Z góry i z daleka pada na nich światło ognia, który się pali za ich plecami [...], czy myślisz, że tacy ludzie mogliby z siebie samych i z siebie nawzajem widzieć cokolwiek innego oprócz cieni, które ogień rzuca na przeciwległą ścianę jaskini?¹

Wybierając jednak platoński model, redukujemy własne przedstawienie do roli pozom, odbicia absolutnej prawdy. Tekst broni się przed taką redukcją. Parnicki kpi z platońskiego modelu prawdy umieszczonej poza realną egzystencją. Tworzy trywialny korelat przypowieści o jaskini, w postaci jaskini tortur, która służy' do ujawniania prawdy, nie absolutnej przecież, ale doraźnej i sytuacyjnej, takiej, na której najbardziej zależy politykom w powieści:

O ile nic uciszycie się, zjazd potomków Mitroanii natychmiast rozwiązaniu ulegnie, przy czym nic my go sami rozwiążemy, ale przedstawiciel chazarskicgo mistrza sztuki przesluchiwań w pieczarze Prawdy Całej. [3,197]

Mimo tych szyderstw Parnicki nie porzuca modelu platońskiego, rozbija tylko jego dychotomię: absolut — egzystencja, kwestionuje propedeutyczny wymiar platońskiej mimesis, jej podporządkowanie procesowi metafizycznej edukacji, której parabolą jest opowieść Sokratesa skierowana do Glaukona. Parnicki uderza nic tyle w postulat poznawania praw-

i

Platon, Państwo, s. 359—360.