1155787848

92 Zdobyć historię.

ciąg zdarzeń. W imię kompletności przedstawienia autor eposu zawiesza akcję ilekroć uzna za konieczne uzupełnienie obrazu opowiadanego świata.

...przyczyna pojawienia się w stylu homeryckim pierwiastka retardacji jest, moim zdaniem, inna: wynika ona mianowicie z pragnienia, aby niczego, o czym mówi się w utworze lub chociażby wspomina, nie pozostawiać w niedokończonej formie i w półcieniu¹².

I tak, dramatyczna akcja zostaje zatrzymana, aby czytelnik mógł zobaczyć pracę Kowala:

Wielki i tęgi puklerz boski sztukmistrz robi:

Zloty obwód okręgi troistymi zdobi,

Srebrzysty wiąże rzemień. Pięć blach w kupę bije,

A na powierzchni cuda swojej sztuki ryje. [w. 327    330]

Dalej następuje opis rycia na tarcz) płaskorzeźb, rozmieszczanych na jej pięciu koncentrycznych płaszczyznach o coraz mniejszej średnicy', nałożonych na siebie. W środku obraz wszechświata — Słońca, Księżyca, gwiazdozbiorów; na następnym kręgu przedstawione są dwa miasta „długo nieśmiertelne” — w pierwszym odbywa się wesele i sąd o zabójstwo; w drugim trwa wojna, oblężenie; trzeci krąg przedstawia życie wiejskie: orka, żniwa, winobranie; czwarty krąg zawiera sceny pasterskie, atak lwów na buhaja, tańce pasterzy; na kręgu piąty m

Nareszcie świetny puklerz sztukmistrz doskonały Szumiącymi obwodzi oceanu wały. [w. 455—456]

Zestawiając owe dwie tarcze, tę z powieści Parnickiego i tę z Iliady, zobaczymy podstawową różnicę w zakresie koncepcji literackiego przedstawienia. W Iliadzie tarcza jako narzędzie obronne stanowi pretekst do mimetycznego opisu. Zawieszeniu ulega jej funkcja inicjująca działanie, zapowiadająca walkę, na korzyść rozległego opisu tworzenia emblematu świata i kosmosu. Przedstawienie jest gwarancją panowania nad całością świata, który zastyga na tarczy Achillesa w boskim akcie mimetycznym Homera. Artysta, jak Twórca w platońskim Ti maj osie tworzy świat „według modelu, który jest przedmiotem rozumu i myśli, i jest tym samym. Jeśli tak się rzeczy mają, jest absolutnie konieczne, aby ten świat był obrazem jakiegoś innego świata”¹³. Tworzenie jest tu porządkowaniem i harmonizowaniem świata w jego mimetycznym powtórzeniu, genialnym skróceniu dystansu, przybliżeniu, które pozwalają ukazać jego esencję, metafizyczną prawdę.

Parnicki, rozpoznając tę tradycję mimetyczną w rozwoju epiki historycznej, odrzuca ją w sposób zasadniczy. Materiały, jakich używa Hefajstos, będą dla Parnickiego emblematami podstawowych komponentów powicściopisarstwa historycznego w jego wydaniu, reprezentują autorską „alchemię słowa”. Parnicki złoto zamieni na platynę, cynę i miedź na mosiądz (którego są składnikami stopowymi), zostawi srebro, a doda rtęć — pisarstwo historyczno-fantastyczne¹⁴. Mimo przejęcia tej symboliki materii epickiej, nie znajdziemy tu kontynuacji poetyki eposu antycznego. Parnicki nie traktuje języka jak tworzywa poddającego się biernie pracy twórczej. Przeciwnie, jest dla niego światem, w którym mieszka, wobec którego nigdy nie jest na zewnątrz.

W Twarzy księżyca tarcza funkcjonuje w' bezpośrednim przedstawieniu wyłącznie jako przedmiot służący do walki, jej opis podyktowany jest jego zorientowaniem na akcję i postać. Zarazem jednak Parnicki daleki jest od jednoznaczności w tw orzeniu własnych przedstawień. Także w tej relacji rozpoznajemy wyraźną grę z motywem tarczy u Homera.

¹²    E. Auerbach, Blizna Odyseusza, [W tegoż:] Mimesis, t. 1, s. 49.

¹³    Platon, Timajos.|W tegoż:] Timajos. Kritias albo Atlantyk, przełożył, wstępem, komentarzem i skorowidzem opatrzył P. Siwek, Warszawa 1986, s. 35.

^H Zob.: T. Parnicki, Muza dalekich podróży, Warszawa 1970