64384

Rodzaje papierów wartościowych

Zróżnicowanie form, w jakich występują papiery wartościowe w obrocie gospodarczym, wymaga przeprowadzenia ich klasyfikacji. Główne kryteria, na podstawie których można dokonać podziału papierów wartościowych to: sposób wskazania osoby uprawnionej z dokumentu, przedmiot praw inkorporowanych dokumencie, nośnik praw wyrażonych w papierze wartościowym oraz sposób powstania papieru wartościowego.

9Kryterium sposobu wskazania osoby uprawnionej powiązane jest jednocześnie ze sposobem zbycia papierów wartościowych:

1)    papiery wartościowe imienne - legitymują osobę imiennie wskazaną w treści dokumentu. Przenoszone są na przez przelew połączony z wręczeniem dokumentu (art. 9218 k.c.). Papiery tego rodzaju mają ograniczoną obiegowość, dlatego nie są przeznaczone do masowego obrotu;

2)    papiery wartościowe na zlecenie - jako osobę uprawnioną wskazują osobę imiennie wymienioną w treści dokumentu, osoba ta może jednak wskazać jako uprawnioiią inną osobę i niejako zlecić spełnienie świadczenia do jej rąk. Wskazanie takie, czyli przeniesienie praw z papieru, następuje przez indos, czyli pisemne oświadczenie na papierze wartościowym zawierające co najmniej podpis zbywcy, oznaczające przeniesienie praw na inną osobę. Legitymowaną z takiego papieru będzie zatem ta osoba, na którą prawa zostały przeniesione przez indos;

3)    papiery wartościowe na okaziciela - uprawniona jest każda osoba, która posiada dokument, a przeniesienie praw z tego dokumentu wymaga wydania tego dokumentu.

Na podstawie kryterium rodzaju prawa inkorporowanego w dokumencie można wyróżnić:

1)    papiery wartościowe inkorporujące wierzytelności, do których zalicza się weksle, czeki, obligacje,

2)    papiery wartościowe inkorporujące prawa do rozporządzania towarem, znajdującym się pod pieczą wystawcy dokumentu (konosamenty, dowody składowe),

3)    papiery wartościowe inkorporujące prawa udziałowe, do których zalicza się akcje.

Na podstawie kryterium nośnika możliwe jest rozróżnienie papierów w tradycyjnej formie dokumentu oraz w formie zdematerializowanej. Dematerializacja papieru wartościowego oznacza pozbawienie go fizycznej postaci dokumentu i zastąpieniu zapisem elektronicznym na rachunku papierów wartościowych. Dematerializacja papieru wartościowego związana jest z funkcjonowaniem zorganizowanego obrotu papierami wartościowymi na rynku kapitałowym, gdzie wykorzystywanie nowoczesnych technik informatycznych zapewnia masowość obrotu. Papiery wartościowe można również podzielić na papiery konstytutywne, w wypadku których powstanie prawa inkorporowanego w dokumencie jest równoznaczne z wydaniem samego dokumentu (np. weksel) oraz deklaratoryjne czyli ucieleśniające prawa powstałe nie w chwili ich wystawienia, lecz we wcześniejszym momencie (np. akcje).