80130

Rozwój zasad liberalizmu politycznego:

1)    historyczne przesłanki:

W drugiej połowie XVIII wieku liberalizm arystokratyczny, głoszony pizez Monteskiusza, wzbudzał już wyraźny spizeciw. Pisarze tej doby szli dalej, zastępując hasło liberalizmu arystokratycznego, głoszącego ideę przymierza wielkiego zieiniaństwa z wierzchołkiem burżuazji -hasłem liberalizmu w interesie wyłącznie lub przede wszystkim bmżuazji. Dodatkowo stan niezadowolenia pogłębiała chwiejność obozów arystokratycznych.

2)    Yołtaire - Wolter: (1694-1778). jeden z największych autorytetów filozofii oświecenia w^f Europie, pozostaw ał pod znacznym wpływem Monteskiusza, był szlachcicem.

•    poglądy Woltera:

-    zgadzał się z monteskiuszowską filozofią dziejów, koncepcją wolności jako podległości prawu, sprzeciwiał się również despocji

inaczej jednak niż Monteskiusz Wolter widział samą inaugurację procesu pizemian - uważał, że oświecony władca, przyjaciel filozofii sam będzie promotorem likwidacji absolutyzmu (sam ma zrezygnować z władzy absolutnej na rzecz umiarkowanej)

państwo burżuazyjne (monarcliia umiarkowana), jego zdaniem, miało kultywować zasadzie mieszczańskiego utylitaiyzmu (władza należy do tych, którzy posiadają - cenzus majątkowy) Wolter głosił, że wolność jest sprzężona nie z równością, lecz z własnością (równość występuje jedynie w stosunku do praw naturalnych) obalał ideę kompromisu arystokratyczno-mieszczańskiego

domagał się jedności prawa, krytykował pasoźytnictwo kleru i szlaclily, ucisk clilopa i interwencjonizm państwa w sfery gospodarcze

3)    Denis Diderot: (1713-1784), redaktor ..Wielkiej encyklopedii”, syn rzemieślnika, stworzył bardziej radykalną od Woltera koncepcję polityczno-prawną.

•    poglądy Diderota:

-    nie podzielał wolierowskiego przekonania jakoby „oświecony" monarcha doprowadzi do powszechnego szczęścia i pow^zeclmej sprawiedliwości

głosił, że jedynie suwerennym reprezentantem ludu może być parlament

Diderot twierdził, że bogacenie się jednostek to droga ku powszechnemu dobrobytowi

domagał się wolności handlu, poszanowania praw^r własności, „taniego" państw^ra

dostrzegał również ujemne strony kapitalizmu (wyzysk, narastające problemy społeczne, itd.)

odrzucał antyegalitaryzm Woltera w dziedzinie powszechnej oświaty (głosił hasło kształcenia

wszystkich)

4)    Adam Smith: (1723-1790), Anglik, był bardziej ekonomistą niż teoretykiem państwa, dokonał jednak syntezy angielskiego liberalizmu politycznego, autor dzieła pt. „Bogactwa narodów'*.

•    poglądy Smitha:

dla jego koncepcji politycznej ważna była jego teza. że społeczeństwo jest zespołem luźno ze sobą związanych jednostek i że w związku z tym wszelka analiza społeczeństwu i społecznych stosunków powinna się opierać na badaniu jednostki ludzkiej, jej natury i interesów głosił hasło, że gospodarką rządzą określone prawa ekonomiczne o wuloize obiektywnym, a wszelka wartość jest rezultatem produkcyjnej pracy ludzkiej (sprzeciwiał się ideom merkantylizmu i fizjokratyzmu)

tizecia ważna teza Snutlia polegała na tym. że najlepszą, najbardziej naturalną ochronę praw jednostki stanowi wolna konkurencja

postulował nieangaźowanie się państwu w życie gospodarcze, ani nawet w jakiekolwiek pizejawy życia społecznego (państwo nie może być moderatorem tych przejawów) państwo - „nocny stróż*’ - ma dbać jedynie o bezpieczeństwo i porządek publiczny koncepcje Smitha były wykładem klasycznego liberalizmu mieszczańskiego w ekonomice, ale zawierały również podstawowe zasady funkcjonowania liberalnego, kapitalistycznego państwa