86121

władzę, konieczną dla realizacji reguł tego prawa oraz zakreślało granicę władzy państwowej w imię naturalnych praw jednostki. Grotius błędnie utożsamiał prawa natury z prawami matematyczno-przyrodniczymi. Obok wpływu nauk ścisłych duży wpływ na ukształtowanie doktryny Grotiusa miało prawo rzymskie. Dwa okresy historii prawa rzymskiego: a) prawa surowo formalistycznego - prawa obywatela rolnika związanego z bezpośrednim władaniem ziemią; b) prawa obrotu światowego, w związku ze wzrostem światowej potęgi Rzymu, ze wzrostem wymiany handlowej i usług (umowy rozmaitego rodzaju stały się głównym źródłem uprawnień i obowiązków). Te w zmienionych warunkach powtórzyły się w Europie. W miarę narastania elementów gospodarki kapitalistycznej. Umowy stają się trzonem prawa prywatnego nowożytnej Europy. Umowa i jej ścisłe przestrzegania urosły do rangi aksjomatu zarówno w prawie ustrojowym jak i międzynarodowym. Dzięki umowie znaleziono moralne uzasadnienie obowiązków politycznych ciążących na jednostce. Posłuszeństwo wobec władcy tłumaczono już nie tylko względami religijnymi i strachem przed przemocą panującego, ale też umową, dobrowolnym zobowiązaniem wobec państwa. W ten sposób stworzono fikcję, że prawa i obowiązki rodzą się z autonomicznej decyzji jednostki, tak jakby jej dobrowolne przyzwolenie mogło uzasadnić istnienie państwa. W tej fikcji tkwią korzenie indywidualizmu. Konstrukcja umowy pociągnęła za sobą odrzucenie poglądu o podporządkowaniu jednostki społeczności. Społeczność jest bowiem zbiorem jednostek - podporządkowanie społeczności jednostce. Grotius dopuszczał wojny w przypadkach, kiedy w słusznej sprawie wyczerpano wszelkie możliwości pokojowego rozwiązania. Kiedy w czasie wojny milkną prawa ustanowione, w mocy pozostaje prawo natury. W swoich rozważaniach wprowadził również hasło suwerenności, ale wyróżnił suwerenność ogólną (dotyczącą państwa) i suwerenność szczegółową (dotyczy konkretnego piasta władzy). Dało to początek odróżnieniu suwerenności zewnętrznej od suwerenności wewnętrznej. Neologizowane pojęcia „suwerenność” i „prawo