86132

odnowiciela złotego wieku ludzkości. Wola cesarza była prawem, ale swoje źródło miała ona w woli ludu, bowiem lud przekazał tę władzę cesarzowi, czyli prawo jest wyrazem woli ludu. Od schyłku III w. n.e. cesarz przestał być princepsem, a został „panem” - dominat. Imperator był teraz wszechwładny, mógł zmieniać prawo według swego uznania. Jego absolutyzm stanowił zasadę jedności państwa. Rozwijała się ideologia boskości monarchy, przestępstwo przeciwko niemu było już nie tylko obrazą majestatu, ale świętokradztwem. Wyrazem religijnego charakteru argumentów powołanych na uzasadnienie despotyzmu władcy stanowiła bardzo popularna wtedy teologia solarna: niezwyciężony cesarz jest identyczny ze słońcem; symbolem cesarskim stał się orzeł, jedyne zwierzę, które potrafi patrzeć słońcu w oczy; boskie słońce jest panem cesarstwa, a cesarz jest jego namiestnikiem. Kult solamy sprzyjał monoteizmowi, monoteizm stawał się problemem politycznym, problemem, który Konstantyn Wielki rozwiązał przez legalizację chrześcijaństwa. Ochrzczenie władcy miało zapewnić - już w warunkach wzrastającej anarchii i symptomów rozkładu społecznego, gospodarczego i polityczno-ustrojowego -trwałość imperium i absolutyzm jego imperatora.