93891

wobec cudzoziemców. Elementy te nie są ujmowane w bilansie w pełnej wartości, lecz wykazuje się tylko zmiany ich stanu jakie występowały w danym okresie.

Pnyy!Lrg.ęaflj€JÓwn9wą£ibijąn§u.piątnięzę£0

Ujemne saldo obrotów podstawowych oznacza deficyt bilansu płatniczego, który został pokryty poprzez odpowiednie obroty wyrównawcze.

Saldo dodatnie oznacza nadwyżkę bilansupłatniczego, dzięki której nastąpiły korzystne zmiany stanu pozycji wyrównawczych.

Równowaga bilansu płatniczego występuje wówczas, gdy bilans ten w pewnym okresie nie wykazuje ani deficytu, ani nadwyżki. W krótkich okresach może występować czasowo deficyt lub nadwyżka tego bilansu. Mogą się one jednak wzajemnie kompensować w dłuższym okresie, np. w ciągu paru lat. Może zatem występować krótkookresowa lub długookresowa równowaga bilansu płatniczego.

Do najważniejszych przyczyn zakłóceń równowagi bilansu płatniczego należy zaliczyć zmiany w rozmiarze i strukturze dochodu narodowego oraz zmiany w relacji cen krajowych i zagranicznych oraz różnice kursu walut.

Równowagę bilansu płatniczego mogą zakłócać takie czynniki jak:

>    zmiany wzajemnej relacji światowych cen towarów eksportowanych i importowanych przez dany kraj, czyli tzw. terms oftrade (są one dla każdego kraju czynnikiem zewnętrznym)

>    zmiany wysokości stopy procentowej za granicą w stosunku do stopy krajowej

>    klęski naturalne (np. nieurodzaj wywołany suszą lub powodziami)

>    strukturalne zmiany w popycie zagranicznym na towary eksportowane przez dany kraj

>    przyczyny polityczne.

Istnieją dwie grupy środków, za pomocą których przywraca się w kraju mającym gospodarkę rynkową równowagę bilansu płatniczego:

1.    Procesy przystosowawcze

2.    Środki polityki gospodarczej

Procesy przystosowawcze zachodzą w gospodarce narodowej automatycznie lub w wyniku odpowiedniej polityki ekonomicznej władz państwowych. Polegają one na przywracaniu równowagi bilansu płatniczego za pomocą mechanizmu rynkowego, wpływającego na rozmiary oraz strukturę strumienia towarów i usług wytwarzanych w kraju na potrzeby rynku wewnętrznego i eksportu, środki te działają przeważnie w sposób niedyskryminacyjny i nieselektywny.

Środki polityki gospodarczej mogą mieć charakter selektywny i dyskryminacyjny. Nakierowane są na korygowanie określonych rodzajów obrotów rzeczowych i finansowych z zagranicą. Wśród środków polityki gospodarczej można wymienić takie ich rodzaje, jak zmiana kursu waluty, polityka pieniężno-kredytowa, polityka fiskalna i polityka kontroli dochodów. Zmiana kursu waluty wywołuje natychmiastową modyfikację warunków rynkowych; sprzyja ona procesom przystosowawczym.

Do środków korygujących obroty wewnętrzne, a przede wszystkim handel zagraniczny, należy zaliczyć:

•    Subwencje eksportowe wypłacane eksporterom ze środków budżetowych,

*    Ograniczenie wydatków na import (za pomocą podwyżki ceł, ustalania kontyngentów ilościowych na import różnych towarów oraz za pomocą licencji importowych, a także przez obowiązek deponowania pewnej sumy w banku w związku z zamierzonym importem)

Skutecznym narzędziem korygowania bilansu płatniczego jest reglamentacja dewizowa, która może dotyczyć wszelkich transakcji, a więc towarowych, usługowych i kapitałowych.

W zakresie transakcji kapitałowych stosuje się (niezależnie od reglamentacji dewizowej) takie instrumenty, jak zmiany stopy procentowej oraz bodźce lub antybodźce podatkowe, które skłaniają łub zniechęcają do udzielania kredytów zagranicy lub dokonywania inwestycji bezpośrednich.

2