97404

lumpenproletariackich, marginesu społecznego. Populizm występuje w formie syndykalistycznej (jako tendencja roszczeniowa w związkach zaw., w postaci ruchów protestu, w formie partyjnej, w formie zinstytucjonalizowanych frontów lub bloków ponad- i bezpartyjnych, w rozwiązaniach ustrojowych typu korporacyjnego (np. peronizm).

Geneza populizmu sięga XIX w. Bodźcem dla rozwoju populizmu w Europie były reformatorskie i radykalne społecznie idee i koncepcje dekabrystów, rewol. demokratów w Rosji i w krajach objętych Wiosną Ludów, programy narodników, próby i przejawy zbliżenia niektórych środowisk inteligenckich w krajach wschodniosłow. do upośledzonych klas i warstw plebejskich (np. hasła tzw. wędrówki w lud w Rosji, chłopomania w literaturze poi., apologia ludu w filozofii oraz w twórczości lit., np. L.N. Tołstoja).

Jako ruch społeczny populizm narodził się na kontynencie amer.; za prototyp współcz. form populizmu jest uważany farmerski ruch protestu w USA, zorganizowany w bezpartyjnej lidze na przeł. XIX i XX w. oraz w pierwszych dekadach XX w. Szczytowe nasilenie i największy zasięg zyskał populizm w krajach latynoamer. w latach 30. (Brazylia, Meksyk i in.) i 40. XX w. (peronizm w Argentynie); peronistyczny model ustrojowy (tzw. justycjalizm) był próbą prakt. realizowania idei populistycznych. Populizm rozwija się gł. w krajach kapitalizmu peryferyjnego (zależnego), jako żywiołowa reakcja na zjawiska kryzysowe, pauperyzację mas, oligarchizację i dominację obcych mocarstw. Ożywienie tendencji populistycznych towarzyszy również przemianom ustrojowym w byłych krajach komunist.; sprzyja mu słabość oraz brak ciągłości tradycji i nawyków demokr., poczucie niesprawiedliwości spowodowane gwałtownym rozwarstwieniem społ. oraz poczucie zagrożenia bezpieczeństwa socjalnego.