98154

Innym podziałem czynności prawnych jest podział na czynności konsensualne i realne. Gdy czynność prawna wymaga jedynie złożenia oświadczenia woli, zaliczamy ja do czynności konsensualnych. Jeżeli natomiast obok oświadczenia woli konieczne jest także wydanie rzeczy, czynność prawna ma charakter realny. Czynności realne są nieliczne, można tu wymienić umowę przechowania, umowę składu, umowę użyczenia, umowę o przewóz koleją przesyłek towarowych, ustanowienie zastawu.

Czynność prawna, aby być ważną i w pełni skuteczną, to znaczy, aby wywołać zamierzone przez strony skutki, powinna odpowiadać określonym wymaganiom. Wymagania te nazywamy przesłankami jej ważności.

Przesłanki ważności czynności prawnej można sformułować w następujący sposób:

1.    Osoba dokonująca czynności prawnej musi posiadać zdolność prawną oraz zdolność do czynności prawnych. Co do tej ostatniej kwestii należy przypomnieć, że o ile generalnie wymagana jest pełna zdolność do czynności prawnych, to w wymienionych w kodeksie cywilnym przypadkach wystarcza posiadanie zdolności ograniczonej. Trzeba też zwrócić uwagę na możność zawierania przez osoby niezdolne do czynności prawnych umów należących do powszechnie zawieranych w drobnych bieżących sprawach życia codziennego.

2.    Czynność prawna nie może być sprzeczna z ustawą i zasadami współżycia społecznego. Ujemne skutki dla czynności prawnej pociąga za sobą zarówno naruszenie przepisów prawa, mających charakter bezwzględnie obowiązujący, jak i zasad współżycia społecznego.

3.    Do przesłanek ważności czynności prawnej należy dokonanie jej w przewidzianej formie, jeśli przepisy wymagają określonej formy pod rygorem nieważności. Dotyczy to wszystkich rodzajów czynności prawnych, dla których przewidziana jest forma szczególna, a nadto czynności wymagających formy pisemnej z wyraźnie zaznaczonym rygorem nieważności na wypadek jej niezachowania.

4.    Czynność prawna powinna być wolna od wad.

W razie braku którejś z wymienionych przesłanek czynność prawna jest wadliwa. Pociąga to za sobą zawsze skutki ujemne dla czynności prawnej, ale skutki te, zależnie od rodzaju przesłanki i innych okoliczności określających sytuację, mogą być różne.

Nieważność bezwzględna jest najostrzejszą sankcją przewidzianą przez prawo cywilne dla wadliwych czynności prawnych. Na nieważność czynności prawnej może się w tym przypadku powoływać każdy, a nie tylko osoba, która uczestniczyła jako strona w dokonaniu tej czynności. Sąd musi ją uwzględniać z urzędu, niezależnie od tego, czy którakolwiek ze stron powoła się na nieważność czynności prawnej.

Bezwzględna nieważność łączy się także z niektórymi wadami oświadczeń woli (np. brak świadomości lub swobody w powzięciu decyzji, pozorność).

Nieważność względna oznacza przysługującą oznaczonej stronie ważność uchylenia się od skutków dokonanej czynności prawnej. Mamy z nią do czynienia na przykład w przypadku dokonania czynności prawnej pod wpływem błędu lub groźby.

Na oświadczenie woli będące podstawowym elementem czynności prawnej składa się sam akt woli oraz jego uzewnętrznienie. Proces składania oświadczenia woli może być dotknięty nieprawidłowościami, które nazywamy wadami oświadczenia woli.

Wadliwość oświadczenia woli pociąga za sobą ujemne skutki dla czynności prawnej, w ramach której oświadczenie złożono. Polegają one bądź na nieważności czynności prawnej, bądź też na umożliwieniu osobie, która złożyła wadliwe oświadczenie, wycofania się ze skutków czynności prawnej.

Przepisy kodeksu cywilnego znają cztery wady oświadczenia woli:

•    brak świadomości lub swobody

•    pozorność

•    błąd

•    groźba.

Brak świadomości lub swobody jest wadą oświadczenia woli polegającą na tym, że osoba składające oświadczenie woli znajduje się w stanie psychicznym odbiegającym od normalnego, co uniemożliwia podjęcie