99346

Teizm

Stanowisko głoszące, że jedyny E£g nie jest tylko jednorazowym stwórcą świata (deizm). ale jako osoba bez ciała. tj. duch - który jest wieczny, wolny, zdolny do zrobienia wszystkiego i wszystkowiedzący oraz doskonale dobry - pozostaje ze stworzonym przez siebie światem w stałym kontakcie jako racja podtrzymująca świat w jego istnieniu hib jako opatrzność czuwająca nad biegiem wydarzeń. Teizm jest wiarą w Boga osobowego i żywego. Uważa za możliwe ustalenie natury Boga. przypisuje mu pewną ilość właściwości (dobry, potężny, stwórca świata itp.) i wreszcie przedstawia go poprzez symbole religijne. Teizm mówi o wierze w Boga jedynego, osobowego, transcendentalnego, będącego stwórcą świata i ludzi oraz sprawującego opiekę nad światem. Teizm - obok deizmu - stanowi jedną z odmian monoteizmu. Pojęcie teizmu zostało spopularyzowane w XVII w. Przez pisarzy chrześcijańskich, w celu odróżiuenia prawdziwej wiary chrześcijańskiej od deizmu. Teizm jest przeciwieństwem ateizmu (tuewiary w Boga), politeizmu (wielobóstwa). panteizmu (utożsamiającego Boga ze światem) i deizmu (negującego opatrzność Bożą)

Teizm stanowi m in. składnik religii żydowskiej, chrześcijańskiej, i muzułmańskiej.

Deizm

Stanowisko światopoglądowe, wg którego Bóg • stworzywszy wszechświat lub (w poglądach bardziej radykalnych) obdarzywszy materię zdolnością do samodzielnego rozwoju wg. ustalonych przez siebie praw • nie ingeruje odtąd w losy świata, pozostawiając przyrodę jej własnemu biegowi. Deizm był konsekwencją połączenia: sceptycyzmu. racjonalizmu(lub empiryzmu). mechanizmu przyrodniczego i stoickiej koncepcji praw natury. Negował: opatrzność Bożą, boskość Jezusa, potrzebę istnienia Kościoła jako pośrednika między wiernymi a Bogiem, cuda oraz objawienia (choć niektórzy deiści uznawali objawienia o tyle. o ile jego treść pokrywała się z tzw. Religią naturalną). Deizm głosił prymat moralności w stosunku do religi. którą traktował jako nośnik zasad etycznych^ propagował religię rozumu (namraliią). Przyjmował pogląd o równości chrześcijaństwa z innymi religiami. postulował reinterpretację cudów biblijnych w duchu naturalizmiL Deizm pojawił się XVII w. najpierw w Anglii a potem we Francji, stając się jednym z głównych składników oświecenia.

Możemy wyodrębnić dwa nurty:

-racjonalistyczny (Herbert z Cherbury. J. Toland. Voltaire)

-empiryczno-scjentystyczny (J. Locke)

Pod wpływem deizmu byli między innymi: J.J. Rouseau, I. Kant, G E Lessing oraz B. Franklin, G. Washington, T. Paine. T. Jefferson. Deizm wpłynął także na ideologie rewolucji francuskiej, a praktyczna próbę deistycznego kultu Istoty Najwyższej podjął w 1794 M. Robespierre. Klasyczny wykład deizmu zawiera praca J. Tolanda Christianity not Misteńous( 1696). Deizm przyczynił się do sekularyzacji doktryn politycznych.

Panteizm

Chociaż sam wyraz pojawia się po raz pierwszy dopiero w roku 1709, panteistyczne (lub na pozór panteistyczne) systemy myśli są przynajmniej tak stare, jak hinduizm. Panteizm to doktryna głosząca, że wszystko jest w Bogu. węższym znaczeniu doktryna wg której Bóg jest utożsamiany ze światem. Była to doktryna stoików (dla których Bóg jest siłą witalną, immanentną wobec świata), Spinozy (jego słynna zasada "Deus sive Natura" utożsamia Boga z natura). Hegla (opisującego realizację Boga nie tylko w historii ludzkości . lecz również w "dialektycznej" historii "natury") Teologia dirześcijańska w zadziwiający sposób utożsamia panteizm z ateizmem. ponieważ odrzuca on ideę Boga osobowego. Panteizm jest jednak jedną z koncepcji istnienia Boga. chociaż uważa go za moc bezosobową obecną wszędzie w świecie i w nas samych.

Rozróżnia się panteizm:

-emanaryjny przyjmujący że świat wyłania się z JEDNI(7???XPlotyn)

•namralistyczny głoszący że świat-przyroda zawiera w sobie zasadę czynną, nie wymagający tym samym zewnętrznej przyczyny sprawczej (Dawid z Dinant. G. Bruno)

-obiektywny B. Spinozy, który przyjmuje, że istnieje tylko jedna skończona substancja, czyli tożsamy z naturą Bóg przejawiający się w swych skończonych sposobach bytowania

-idealistyczny (panlogizm) głoszący, że przyroda jest logicznym następstwem w dedukcji rozpoczętej od absolutnej zasady (G.W.F. Hegel)

-ewolucjonistyczny . przyjmujący, że Bóg staje się i będzie kresem rozwoju wszechświata