3124727091

również zróżnicowanym składem chemicznym, pozostaje w glebie w niezmiennym stanie przez okres około 500 lat. Podatność substancji humusowych na procesy mineralizacji zależy w dużym stopniu od typu wiązań z minerałami ilastymi (Theng et ał., 1989).

Podobnie jak w przypadku całości zapasów C w ekosystemie, gleby zmierzają w kierunku poziomu „równowagi”, określonego przez równowagę pomiędzy ilością C docierającą do gleby z resztkami roślinnymi a utratą C z gleby, przede wszystkim poprzez rozkład materii organicznej do CO2 i H2O (a także CH4 w warunkach beztlenowych). Wraz ze zmianą tempa dopływu C do gleby oraz/lub szybkości dekompozycji, zapasy C w glebie będą ulegać zwiększeniu lub zmniejszeniu w kierunku nowej wartości równowagi. Reakcja na takie zmiany następować będzie najszybciej w zakresie frakcji aktywnej (np. korzeni roślin, obumarłych organów asymilacyjnych, itp.), przy bardziej powolnym tempie formowania (lub rozkładu) frakcji stabilnej a zwłaszcza biernej.

Charakterystyczną cechą glebowej materii organicznej jest duże zróżnicowanie jej zawartości w glebie w obrębie krajobrazu, zarówno w układzie poziomym, jak i pionowym. Zróżnicowanie to zależy między innymi od warunków hydrotermicznych, szaty roślinnej, właściwości fizykochemicznych materiału glebowego, itp. Nawet w przypadku krajobrazu homogenicznie pokrytego wysokim lasem tropikalnym, całkowity zasób węgla może wahać się pomiędzy 50 i 300 ton na hektar (Sombroek et al, 1999). W strefie umiarkowanej, ze względu na dużą heterogeniczność gleb, różnice w zasobach węgla są oczywiście znacznie większe.

Stężenie węgla organicznego w glebie (soil organie carbon - SOC) w przypadku gleb leśnych może wahać się od 0 g/kg w piaszczystych glebach inicjalnych do 500 g/kg w niektórych glebach organicznych i bagiennych (Trettin i Jurgensen, 2003), przy czym większość gleb w warstwie 0-20 cm zawiera w granicach od 3 do 115 g C na kilogram gleby (Perry, 1994).

Największym źródłem informacji o zawartości oraz zasobach SOC w glebach leśnych Polski jest realizowany w latach 2007-2009 projekt BioSoil, w ramach którego badano zawartość C w glebach 524 stałych powierzchni obserwacyjnych I rzędu rozmieszczonych w sieci 16x16 km. Te same badania wg zunifikowanej metodyki wykonano w 22 państwach Europy (4928 powierzchni). Badania prowadzono w warstwie próchnicy nadkładowej (jeżeli występowała) oraz w warstwach o miąższości 0-5, 5-10, 10-20, 20-40 oraz 40-80 cm.

Stężenie SOC w warstwie 0-5 cm badanych 524 gleb leśnych Polski było bardzo zróżnicowane. Arenosole inicjalne oraz bielicowane, a także część bielic, gleb bielicowych oraz rdzawych (zwłaszcza porolnych) zawierała 2,5-20,0 g C/kg gleby, podczas gdy w niektórych glebach siedlisk wilgotnych i bagiennych, należących do działu gleb semihydrogenicznych oraz hydrogenicznych znaleziono 100-480 g C/kg gleby (rys. 2).

Porównując przedstawione na ryc. 2 zawartości węgla organicznego w glebach leśnych Polski z wynikami uzyskanymi w całym projekcie (ryc. 3) stwierdzić należy, że nasze gleby zawierają typowe dla Europy Centralnej ilości tego pierwiastka.

Zawartość węgla organicznego w glebie, wyrażona w procentach, lub w g/kg, jest podstawą do obliczenia zasobów (zapasu) SOC, wyrażanych w Mg na jednostkę powierzchni. Zasoby SOC w glebach leśnych Polski są bardzo zróżnicowane. Łącznie z węglem mało stabilnej

4