3784495472

numanitaryzacja konfliktów zbrojnych na morzu

5.2. ZASADY KONIECZNOŚCI I PROPORCJONALNOŚCI

Zasadę konieczności i proporcjonalności można rozpatrywać na dwóch płaszczyznach. Jako zasady rządzące możliwością użycia siły zbrojnej przez państwo w samoobronie (ius ad bellum) lub jako zasady regulujące sposób użycia siły zbrojnej w trakcie konfliktu zbrojnego (ius in belló). Podręcznik z San Remo odwołuje się do obu powyższych znaczeń.

Po pierwsze, w Zasadzie 3 Podręcznika, wskazuje się, że państwo działające w samoobronie jest zobowiązane przestrzegać ograniczeń wynikających z art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych³⁹ oraz z ogólnego prawa międzynarodowego - w szczególności zasad konieczności i proporcjonalności. Zgodnie z nimi, państwo może skorzystać z prawa do samoobrony tylko używając środków proporcjonalnych do zbrojnej napaści oraz tylko w takim zakresie, w jakim jest to konieczne dla jej odparcia. Na potrzeby niniejszego artykułu nie jest konieczne szersze omówienie tego zagadnienia. Należy przy tym wskazać, że Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości w opinii doradczej w sprawie legalności użycia broni jądrowej⁴⁰ oraz wyroku w sprawie Nikaragui⁴¹, potwierdził zwyczajowy status zasady konieczności i proporcjonalności⁴².

Zasada 4 Podręcznika z San Remo⁴³ wskazuje na stosowalność zasad konieczności i proporcjonalności podczas morskiego konfliktu zbrojnego. Zgodnie z tymi zasadami, prowadzenie działań zbrojnych przez państwo nie powinno przekroczyć stopnia i rodzaju siły koniecznego do odparcia ataku przeciwko

³⁹    Dz. U. z 1947 r., Nr 23, poz. 90.

⁴⁰    ICJ Reports 1996, pkt 41.

⁴¹    Wyrok MTS z 27.06.1986 r. w sprawie militarnej i paramilitarnej działalności USA w i przeciwko Nikaragui (Nikaragua v. USA), ICJ Reports 1986, pkt 176.

⁴²    Szerzej na ten temat zob. m.in.: Ch. Gray, The Use oj Force and the International Legał Order [w:] M.D. Evans (red.), International Law, Oxford University Press 2003, s. 600 i n.; A. Cassese, International Law, Oxford University Press 2005, s. 355 i n.; A. Randelzhofer, Komentarz do art. 51 Karty Narodów Zjednoczonych [w:] B. Simma (red.), The Charter oj the United Nations. A. Commentary, Second Edition, Oxford University Press, s. 788 i n.

⁴³    Zasady konieczności i proporcjonalności stosują się także do morskich konjliktów zbrojnych i wymagają, aby działania zbrojne państw nie przekraczały stopnia i rodzaju siły (które nie są zakazane przez prawo konjliktów zbrojnych), które są konieczne do odparcia ataku zbrojnego i przywrócenia bezpieczeństwa.

341