7133531630

Część pierwsza: Element)' poetyki tekstu hiphopowego

kulturowym, oraz społecznym, ekonomicznym i politycznym podziałom”²⁴ stawiający sobie za cel - podobnie, jak wszelkiego rodzaju ruchy kontrkulturowe - zanegowanie obowiązującego porządku społecznego, wraz z jego nie przystającymi do rzeczywistości normami i konwencjami kulturowymi. Zostaną one ocenione jako nieautentyczne²⁵, wobec czego wkraczające w dorosłe życie pokolenie odczuwać będzie potrzebę stworzenia nowego, własnego modelu kultury posiadającego „opozycyjne w stosunku do niego [modelu zastanego - AM], zasady i wartości”²⁶, a także wypracowania nowych, wypływających z jego ideologii fonu aktywności - w tym także artystycznej. Jej zadaniem będzie wypełnienie odczuwalnej pustki powstałej w wyniku odrzucenia istniejącego układu wartości w sztuce, czyli stworzenie kultury alternatywnej²⁷, to znaczy takiej, która: „pozwala (...) uzewnętrznić swoje uczucia i niepokoje. Stwarza szansę wyrażenia własnego stosunku do zastanej rzeczywistości”²⁸. Oczywiście nie powstaną one „z niczego”. Ich fundamenty sąjuż zawczasu przygotowane. Najistotniejszym z nich (najistotniejszym, choć nie jedynym) będzie wielowiekowa tradycja i kultura ludności afroamerykańskiej²⁹. Pytanie, na ile rozwijająca się najpierw w cieniu dwóch „obiegów”, a później - po roku 1989 - już w wolnej Polsce nasza rodzima kultura hiphopowa wyrasta z lokalnej tradycji pozostaje otwarte.

Niemniej hip-hop (jako kultura) nie jest tylko muzyką, sposobem spędzania wolnego czasu, a raczej stara się być czymś znacznie więcej - „ sposobem na życie”³⁰. Choć cała kultura (czy subkultura³¹) hiphopowa (niezależnie od miejsca i czasu, w którym powstaje) wyrasta z doświadczenia niezgody wobec panującego modelu stosunków społecznych opartych na wykluczeniu - na uprzywilejowaniu jednego obrazu świata (centralnego dla danej kultury) kosztem innych znajdujących się na jej peryferiach - to nie konstytuuje jej wyłącznie postawa buntownika³², a raczej krytycznego obserwatora. Pierwsi raperzy

²⁴    Cyt. za: E. G. P r i c e, Hip Hop Culture, op. cit., s. 1. (tłum. własne).

²⁵    Jak zauważa S. Wojtowicz: „Artystyczna swoboda i autentyzm - te dwa elementy mają dialektycznie zapewnić hip-hopowi świeżość spojrzenia na otaczającą rzeczywistość, swoboda ma uniezależniać od konwencji kultury oficjalnej”. Cyt. za: Walka o rymy, op. cit., s. 45.

²⁶    A. K1 o s k o w s k a, Socjologia kultury, Warszawa 1981, s. 547. [Cyt. za:] A. Ry chla, Ucieczka, bunt, twórczość, op. cit., s. 23.

²⁷    Cf A. Rychła, op. cit., s. 23. Jean Duvignaud zwraca uwagę, iż w momencie, gdy wspólnota postaw estetycznych zostaje zburzona, wówczas we współczesnym zindustrializowanym i podzielonym na swoiste kasty społeczeństwie „przybiera postać płodnej postawy twórczej”. (Za takie kasty należałoby chyba uznać społeczność latynoamerykańską i afroamerykańską zamieszkującą getta-blokowiska wielkich miast Ameryki Północnej. Można je, jak się wydaje, wyodrębnić także i w społeczeństwie polskim -jeśli weźmie się w nawias wyróżnik wysokiego stopnia industrializacji.) Wobec czego „jedność może być osiągnięta (...) jedynie w sektach, to znaczy małych grupach z konieczności sztucznych i nieszczęśliwych, w salach widowiskowych zapewniających uczestnictwo bierne i chwilowe, w grupach młodzieży, które w gwałtownych rytmach muzyki i tańca znajdują ucieczkę przed żądaniami w wysokim stopniu zróżnicowanego społeczeństwa”. Oba wyimki z: J. Duvignaud, Socjologia sztuki, tłum. I. Wojnar, Warszawa 1970 s. 68-69.

²⁸    Ibidem, s. 27.

²⁹    Vide\ A. B radl ey, Introduction, [w:] TheAnthology ofRap, op. cit., s. XXX.

³⁰    A. Ry chla, op. cit, s. 31.

³¹    Subkulturę definiujemy za Mirosławem Pęczakiem jako: „względnie spójną grupę społeczną pozostającą na marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażającą swoją odrębność poprzez zanegowanie lub podważenie utrwalonych i powszechnie akceptowanych wzorów kultury”, M. Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych. Warszawa 1992, s. 4. Podaję za: A. Rychła, Ucieczka, bunt, twórczość, op. cit., s. 21.

³²    Cf. S. W ó j t O w i c z, Walka o rymy, op. cit., s. 44.

16