8083678574

16 Tomasz Ceran

cząstkowej inżynierii społecznej Karla Poppera, nieustannie ulepszać funkcjonowanie instytucji w ramach istniejącego ładu społeczno-ekonomicznego¹⁵. Większość ludzi (ale nie wszyscy) sama jednak jest w stanie nauczyć się pływać, jeżeli państwo stworzy im odpowiednie możliwości. Musimy również być świadomi i przygotowani na chwilowe zachłyśnięcie się wodą. W tym wypadku kamizelkami ratunkowymi mogę być wszelkiego rodzaju ubezpieczenia od utraty pracy, fundusze inwestycyjno-oszczędnościowe oraz ciągłe podnoszenie własnych kwalifikacji. Cykliczne kryzysy pobudzają do autorefleksji chroniąc przed dogmatyczną ide-okracją, co niekoniecznie musi prowadzić do systemowej rewolucji, choć zapewne marne to pocieszenie dla człowieka, który stracił prace i nie jest w stanie utrzymać rodzinę. Czy jednak możemy zaoferować mu coś bardziej skutecznego?

Wahadło polityczno-ekonomiczne ciągle się porusza po płaszczyźnie wyznaczonej w ramach funkcjonowania gospodarki wolnorynkowej. Invisible hand zlikwidowała heavy hand, ale nie helpful hand, na której wymusza rzeczywistą efektywność. Leszek Kołakowski w eseju Jak być liberalno-konserwatywnym socjalistą, przekonywał, że żadna doktryna nie może zagwarantować nam szczęśliwego i dostatniego życia a wybór niekoniecznie musi ograniczać się do ekstremów. Jesteśmy zdaniem filozofa (na całe szczęście) „rasą ludzi niekonsekwentnych” i ciągle będziemy wprawiać wahadło w ruch. Jednak na płaszczyźnie ekonomicznej to nieleseferystyczny liberalizm święci triumfy i kryzys tego nie zmienił. Może dlatego, że on szczęścia i dobrobytu nigdy nam nie gwarantował pozostawiając to przede wszystkim naszej osobistej trosce.

¹⁵ K.R. Popper, Społeczeństwo otwarte i jego wrogowie, Wysoka fala proroctw. Hegel, Marks i następstwa, t. II, przeł. H. Krahelska, Warszawa 1993, s. 291-298.