8476758511

370 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

Poszczególne tomy wydawnictwa wielotomowego, posiadające własny, indywidualny tytuł opisywane mają być na jednym poziomie, rozpoczynając od tytułu tomu. Taki wariant (zgodny z Polską Normą opisu bibliograficznego książek) wprowadziła w 1994 r. Biblioteka Narodowa w formacie MARC BN, rezerwując pole 227 dla tytułu wydawnictwa wielotomowego. Podobne rozwiązanie znajdziemy w polskiej instrukcji stosowania formatu USMARC. W SAFO tytuł dokumentu wielotomowego (wraz z dodatkowymi informacjami: oznaczeniem odpowiedzialności, ISBN itp.) pojawia się w polu 226. Tak więc — niezależnie od wyboru formatu — rozstanie z opisem na dwóch poziomach wydaje się nieuniknione.

Pole 225 przeznaczone jest — zarówno w MARC BN, jak i SAFO BS — na informacje o serii. Zasadnicza zmiana polega na braku w SAFO oddzielnych podpól dla podserii,, np. podpole „a” zawierać może tytuł serii lub podserii, analogiczne rozwiązanie dotyczy kolejnych podpól. Wydaje się (w tekście formatu brak stosownych wyjaśnień), że przyjęto rozwiązanie wprowadzone w nowej wersji ISBD(M) z 1987 r. (obecnie w projekcie zmian do polskiej normy PN-N-01152-1:1982 autorstwa M. Lenartowicz), wpisane również do polskiej instrukcji stosowania formatu USMARC. Otóż w przypadku książki wydanej w obrębie serii głównej i podserii posiadającej tytuł wyróżniający, należy w myśl tego rozwiązania umieścić w polu serii tytuł i pozostałe dane dotyczące podserii, tytuł serii głównej przenieść zaś do strefy uwag. W innym przypadku w strefie serii znajdą się dane dotyczące serii i ewentualnie podserii o tytule zależnym. Takie rozwiązanie wspomaga w formacie SAFO wspomniana już rozbudowana struktura pól uwag, dzięki której w polu 306 (uwagi związane w szóstą strefą opisu) pomieścić można i zindeksować tytuł serii głównej.

Pole 301 służy m.in. do indeksowania nazwy instytucji sprawczej wówczas, gdy nie występuje ona jako hasło (np. w polu 711 haseł dodatkowych). Warto wspomnieć, iż polska instrukcja stosowania formatu USMARC zawiera zalecenie, że nazwę tę, jeżeli nie stanowi ona głównego hasła opisu, nie jest równocześnie nazwą wydawcy ani nie jest związana z serią wydawniczą, umieszcza się w polu 500 uwag (nie indeksowanym) lub pomija w opisie (jeżeli nazwa instytucji sprawczej ma stanowić czynnik wyszukiwania, należy ją powtórnie wymienić w polu 710 jako hasło dodatkowe). Takie postępowanie pozostaje w kolizji z tradycją opisu prac naukowych, w których nazwa instytucji sprawczej jest ważnym elementem informacyjnym. Zatem rozwiązanie SAFO uznać należy za dużo bardziej trafne.

Nie do końca uzasadnione wydaje się wydzielenie (przy dominującej tendencji redukcyjnej) pola 227 dla oznaczenia wydawnictwa ciągłego, w obrębie którego ukazał się opisywany dokument. Zapewne pole to przeznaczone jest przede wszystkim dla wydawnictw zbiorowych. Czy nie można by w tym celu wykorzystać pola 225?

Dla ISBN dedykowane jest niepowtarzalne pole 010, składające się (w wersji dla MAK-a) z dwóch podpól: „a” na numer poprawny i „b" na numer błędny. Dla ISBN całości wydawnictwa wielotomowego zarezerwowane jest podpole „x” pola 225 (nawiasem mówiąc jego lokalizacja jest niezgodna z normą opisu bibliograficznego). Z takiej konfiguracji elementów wynika wniosek, iż opis dwóch odmiennych egzemplarzy (twarda i miękka okładka) tego samego wydania, posiadających odmienne numery ISBN wymaga sporządzenia oddzielnych rekordów dla każdego z nich.

Pole 010 jest pierwszym polem rekordu dla książek. MAK w operacjach eksportu-importu rekordów w postaci pliku tekstowego wymaga określenia pola, które pełni funkcję separatora rekordu. Może nim być tylko takie pole, które występuje na początku każdego rekordu. Nie może nim być 010, albowiem — czego nie trzeba tłumaczyć — tylko część książek posiada numer ISBN. W MARC BN funkcję tę pełni pole 001.

W kilku polach (200, 210, 225) wyróżnione zostały przedpola do zapisu danych w formie do wyszukiwania (sformalizowanej). Można by jedynie postulować wprowadzenie takiego rozwiązania dla kilku innych informacji, np. dla ujednoliconej nazwy wydawnictwa.

Pole 210 uwzględnia wyłącznie dane o wydawcy, brak natomiast możliwości zapisu informacji o drukami. Z jednej strony zabieg ten wydaje się zgodny z zasadami opisu drugiego stopnia szczegółowości, z drugiej jednak nasuwa wątpliwości: norma nakazuje bowiem podanie miejsca druku i nazwy drukami w przypadku braku danych o miejscu wydania bądź wydawcy.