4553982642

540 RECENZJE I PRZEGLĄDY PIŚMIENNICTWA

Jolanta Laskowska: Ruch wydawniczy w Trójmieście po II wojnie światowej (1945-1989). Gdańsk: Wydaw. Uniwersytetu Gdańskiego, 2009. 276 s. ISBN 978-83-7326-626-1

Nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Gdańskiego ukazała się interesująca praca Jolanty Laskowskiej, omawiająca ruch wydawniczy Gdańska, Gdyni i Sopotu, od czasu zakończenia II wojny światowej do okresu transformacji 1989 r. Na tle sytuacji społecznej, politycznej i ekonomicznej autorka omawia działalność kilkudziesięciu oficyn wydawniczych, m. in. wydawnictw uczelni wyższych, instytucji naukowo-kulturalnych, naukowo-badawczych, katolickich czy urzędowych. Analizie poddana została również produkcja wydawnicza tzw. drugiego obiegu oraz mechanizmy polityki wydawniczej PRL.

Książka adresowana jest do osób zainteresowanych kulturą, nauką, przemianami społecznymi i gospodarczymi Trójmiasta, w tym także rozwojem oficyn drukarskich i problematyką wydawniczą - zarówno studentów, jak i pracowników naukowych oraz wszystkich, których fascynuje ten okres w historii Pomorza.

Autorka, na łamach książki, stara się przedstawić działalność wszystkich ważniejszych wydawnictw oraz wskazać przyczyny ich rozwoju. Omawia również udział trójmiejskich edytorów w inicjatywach ogólnokrajowego oraz lokalnego ruchu wydawniczego. W większym stopniu skupia się na pracach zwartych, prezentując nawet niektóre ważniejsze tytuły, mniej miejsca poświęcając periodykom. Szczególnie dużo uwagi poświęca działalności Wydawnictwa Morskiego, które po II wojnie światowej przez dłuższy okres było jedyną w pełni autonomiczną profesjonalną instytucją wydawniczą na terenie Pomorza.

Rozdział pierwszy dotyczy głównych kierunków oraz mechanizmów polityki wydawniczej PRL. W przejrzysty sposób zostają w nim przedstawione początki „uspołecznionego ruchu wydawniczego” w 1. 1944-1950, a więc wpływ partii na kulturę i sztukę, który ujawnił się zaraz po zakończeniu wojny, następnie stopniowy upadek i likwidacja prywatnych oficyn wydawniczych (1. 1945-1950), powstanie scentralizowanego systemu wydawniczego 1. 1950-1955 oraz proces tworzenia regularnych ośrodków wydawniczych w 1. 1956-1970. Autorka omawia również organizację ruchu wydawniczego po 1970 r. oraz funkcjonowanie tzw. drugiego obiegu 1. 1977-1989, który był wynikiem restrykcyjnej cenzury prewencyjnej. Trójmiasto - obok Warszawy, Wrocławia, Krakowa, Łodzi czy Bydgoszczy — było jednym z głównych ośrodków, w których skupiał się „alternatywny” ruch wydawniczy.

W rozdziale drugim autorka charakteryzuje ruch wydawniczy Trójmiasta w 1. 1945-1989..Opisuje działalność powojennych wydawnictw prywatnych, m.in. Fregaty i Żeglarza oraz wydawnictw nieprofesjonalnych, wchodzących w skład większych tworów organizacyjnych, jak np. szkoły wyższe, towarzystwa naukowe i instytucje kultury. Przedstawia powstanie tzw. oficyn uspołecznionych; był nią gdański oddział Krajowej Agencji Wydawniczej, stanowiący część Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa-Książka-Ruch”. Szczególnie cenna wydaje się próba ilościowej analizy publikowanych tytułów, która pozwala usytuować rolę Trójmiasta na mapie wydawniczej powojennej Polski. Województwo gdańskie, pomimo iż postrzegane jest jako jeden z ważniejszych ośrodków kulturalnych, w 1. 1958-1989 zajmowało dopiero siódme miejsce pod względem liczby wydanych tytułów i plasowało się za województwem warszawskim, krakowskim, wrocławskim, poznańskim, katowickim i łódzkim. Według szacunków autorki do 1990 r. w samym Gdańsku funkcjonowały 3 profesjonalne samodzielne wydawnictwa, 21 komórek wydawniczych wyodrębnionych ze struktur jednostek macierzystych, 19 organizacji prowadzących działalność wydawniczą, lecz bez samodzielnego działu wydawniczego, 3 wydawnictwa prywatne oraz około 20 instytucji wydających okazjonalnie jakieś tytuły.

Równie ciekawa wydaje się analiza środowiska literackiego, naukowego i kulturalnego oraz charakterystyka problematyki podejmowanej na łamach trój-