��ZMIANY CEN W SKALI MAKRO  INFLACJA I DEFLACJA WykB
ad 10 dr Danuta Rusiecka 25.04.12 INFLACJA Przez inflacj
rozumie
b
dziemy proces wzrostu og�lnego poziomu cen. Z inflacj
mamy do czynienia, gdy rosn
ceny zr�|
nicowanych d�br. tzn. |
e wzrost cen ma inflacja oznacza wzrost w jakim[
okresie charakter [
redniego poziomu cen wzgl
dnie trwaB
y Historia inflacji INFLACJA W OKRESIE PIENI
DZA KRUSZCOWEGO przyczyny : " zwi
kszenie ilo[
ci kruszc�w (np. Aleksander Wielki, odkrycie Ameryki, XIX- wieczna gor
czka zB
ota) " zmniejszenie ilo[
ci kruszc�w w monetach bez zmiany ich nominaB
u (Ateny, Rzym, Kartagina -  rozcieD
czaj
 swoje monety, miedziane srebrne denary) INFLACJA O W OKRESIE PIENI
DZA PAPIEROWEGO Finansowania wydatk�w paD
stwa, zwB
aszcza wydatk�w wojennych psuciem pieni
dza (druk nadmiernej ilo[
ci pieni
dza) W GOSPODARCE CENTRALNIE PLANOWANEJ Inflacja przejawiaB
a si
nie w jawnym wzro[
cie cen, lecz w istnieniu niedobor�w towar�w na rynku i ukrytych podwy|
kach cen Przyczyny inflacji 1. Monetarna (neoilo[
ciowa ) teoria inflacji: Tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu poda|
y pieni
dza. Poniewa|
poda|
pieni
dza znajduje si
pod kontrol
banku centralnego, przyczyny inflacji upatruje si
w bB

dnej polityce pieni
|
nej banku centralnego. W tej polityce upatruje si
tak|
e [
rodk�w ograniczania inflacji TRADYCYJNA TEORIA ILOZ
CIOWA PIENI
DZA - r�wnanie Irvinga Fishera Fisher zakB
adaB
, |
e ceny oraz pB
ace zmieniaj
si
wprost proporcjonalnie do ilo[
ci pieni
dza w obiegu (nominalnej poda|
y pieni
dza) Hipoteza Fishera brzmi: wzrostowi inflacji o 1% towarzyszy zwykle wzrost stopy procentowej tak|
e o 1%. r�wnanie obiegu pieni
dza MV = PY M / P = Y / V V = PY / M zaB
. V const., Y const. Gdzie : Y lub Q poziom realnego dochodu lub produkcji M / P realna poda|
pieni
dza Y / V realny popyt na pieni
dz PY = PKB nominalny produkt krajowy brutto Przyczyny inflacji 1. Monetarna (neoilo[
ciowa ) teoria inflacji: Tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu poda|
y pieni
dza. Poniewa|
poda|
pieni
dza znajduje si
pod kontrol
banku centralnego, przyczyny inflacji upatruje si
w bB

dnej polityce pieni
|
nej banku centralnego. W tej polityce upatruje si
tak|
e [
rodk�w ograniczania inflacji 2. Popytowa teoria inflacji : Przyczyn inflacji upatruje si
w ustaleniu si
agregowanego popytu na towary na poziomie przewy|
szaj
cym mo|
liwo[
ci jego zaspokojenia. Pojawia si
luka inflacyjna, a jej rozmiar wyznaczany jest przez r�|
nic
mi
dzy wielko[
ci
B

cznego popytu na towary a wielko[
ci
dochodu narodowego odpowiadaj
cego peB
nemu wykorzystaniu zdolno[
ci wytw�rczych. W warunkach swobodnego ksztaB
towania cen rynkowych luka inflacyjna wywoB
uje inflacj
. . DziaB
ania antyinflacyjne  ograniczanie wzrostu agregowanego popytu poprzez ograniczanie wydatk�w rz
dowych, podniesienie podatk�w, zmniejszenie poda|
y pieni
dza, podniesienie st�p procentowych Przyczyny inflacji cd. 3. Kosztowa teoria inflacji: Tempo wzrostu cen zdeterminowane jest tempem wzrostu koszt�w produkcji niezale|
nych od agregowanego popytu na towary. Pracodawcy, zwi
zki zawodowe, paD
stwo - wykorzystuj
c swoj
pozycj
nakr
caj
tzw. spiral
inflacyjn
R�|
ne przyczyny wzrostu koszt�w powoduj
r�|
ne typy inflacji kosztowej: �� Inflacja pB
acowa, �� Inflacja wywoB
ana przez zyski (np. w warunkach zmonopolizowania produkcji) �� Inflacja wywoB
ana przez ceny d�br importowanych �� Inflacja wywoB
ana przez podatki Polityka antyinflacyjna  zmniejszenie tempa wzrostu koszt�w poprzez osB
abienie wpB
ywu na ceny i pB
ace lub stymulowanie wydajno[
ci pracy obni|
aj
cej jednostkowe koszty produkcji INFLACJA A BEZROBOCIE. KONCEPCJA KRZYWEJ PHILIPSA Krzywa Philipsa ilustruje zaobserwowan
przez A. W. Philipsa w latach 1861-1957 w Wielkiej Brytanii odwrotn
zale|
no[

mi
dzy stop
wzrostu pB
ac nominalnych a stop
bezrobocia. A Stopa bezrobocia Tempo wzrostu nominalnych pB
ac (w %) INFLACJA A BEZROBOCIE. KONCEPCJA KRZYWEJ PHILIPSA cd. Zmodyfikowana krzywa Philipsa - w postaci zale|
no[
ci stopy bezrobocia i stopy (tempa) wzrostu cen t1 t0 b1 b0 Stopa bezrobocia Tempo wzrostu cen (w %) INFLACJA A BEZROBOCIE. KONCEPCJA KRZYWEJ PHILIPSA cd. DB
ugookresowa krzywa Philipsa - ma ksztaB
t pionowej prostej przechodz
ce przez punkty A i E E2 t2 E1 t1 A b1 bn Stopa bezrobocia Tempo wzrostu cen (w %) RODZAJE INFLACJI W ZALE{
NOZ
CI OD STOPNIA JEJ NASILENIE �� inflacja peB
zaj
ca  gdy wskaz
nik inflacji nie przekracza 5% rocznie - nie powoduje zakB
�ceD
przebiegu proces�w gospodarczych i poddaje si
kontroli �� inflacja umiarkowana (krocz
ca)  gdy wskaz
nik cen oscyluje w granicach 5-20% rocznie -oczekiwana inflacja wywoB
uje okre[
lone zachowania podmiot�w gospodarczych, przy czym zaczyna wymyka
si
to spod kontroli �� inflacja galopuj
ca - gdy wskaz
nik cen waha si
w granicach 20- 150% rocznie - powoduje narastanie zakB
�ceD
w przebiegu proces�w gospodarczych, osB
abia motywacje, w rezultacie hamuje rozw�j gospodarczy �� hiperinflacja  gdy ceny rosn
w tempie przewy|
szaj
cym 150% rocznie - ma tendencj
rosn
c
oraz powoduje spadek warto[
ci pieni
dza, uniemo|
liwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemo|
liwo[
ci przeprowadzenia rachunku ekonomicznego, nie pozwala planowa
dziaB
aD
gospodarczych, nie skutkuj
procesy motywacyjne, prowadzi to do anarchizacji |
ycia spoB
ecznego SPOA
ECZNO-EKONOMICZNE SKUTKI INFLACJI zale|

od stopnia nasilenia proces�w inflacyjnych zale|

od stopnia antycypowania przyszB
ej inflacji Skutki pozytywne : �� powolne procesy inflacyjne wywieraj
korzystny wpB
yw na przebieg proces�w gospodarczych : 1) wzrost cen wpB
ywa korzystnie na dynamik
wzrostu PKB 2) powolne procesy inflacyjne pozwalaj
na obni|
ki realnych st�p procentowych i stawek realnych pB
ac, co wywoB
uje popraw
rentowno[
ci produkcji i optymizm u przedsi
biorc�w �� powolne procesy inflacyjne uB
atwiaj
po|

dane zmiany relacji cenowych w warunkach sztywno[
ci cen SPOA
ECZNO-EKONOMICZNE SKUTKI INFLACJI  ci
g dalszy. Skutki negatywne (ich skala wzrasta wraz z nasileniem inflacji : �� znieksztaB
cenie informacyjnej funkcji cen, ��  ucieczka od pieni
dza, �� redystrybucja dochod�w  zmiany w dochodach realnych r�|
nych grup spoB
ecznych (staB
e dochody nominalne a mo|
liwo[

zmiany dochod�w w innych grupach spoB
ecznych lub zawodowych, przesuwanie dochod�w z tytuB
u lokat bankowych do wB
a[
cicieli aktyw�w o warto[
ci rosn
cej w czasie inflacji, od podatnik�w do bud|
etu paD
stwa, od po|
yczkodawc�w do po|
yczkobiorc�w itp.) �� wzrost niepewno[
ci i osB
abienie aktywno[
ci gospodarczej (np. dziaB
alno[
ci inwestycyjnej w warunkach niepewno[
ci co do nasilenia zjawisk inflacyjnych) �� niekorzystne zmiany w bilansie pB
atniczym (wynikaj
ze zmiany struktury eksportu i importu na skutek zmiany konkurencyjno[
ci d�br na rynkach [
wiatowych) �� wzrost koszt�w obsB
ugi dziaB
alno[
ci gospodarczej(liczniki, bilety, aparaty telefoniczne itp.. WSKAy
NIKI CEN Do oceny og�lnego poziomu cen sB
u|

wskaz
niki cen  s
one miar
procentowych zmian wydatk�w zwi
zanych z kupnem pewnego zestawu d�br (tzw. koszyka ) w jakim[
okresie czasu. Zmiany wydatk�w zwi
zanych z kupnem tego koszyka wynikaj
wyB

cznie ze zmian cen !!! Kwestie do rozstrzygni
cia: 1) okre[
lenie asortymentu d�br wchodz
cych do danego koszyka  w praktyce oblicza si
r�|
ne wskaz
niki cen (np. cen d�br i usB
ug konsumpcyjnych, wskaz
niki cen hurtowych i detalicznych, deflator PKB (wskaz
nik cen wszystkich produkt�w i usB
ug wchodz
cych w skB
ad PKB) problem zmian jako[
ciowych d�br wchodz
cych w skB
ad  koszyka 2) spos�b  wa|
enia ceny poszczeg�lnych d�br  ka|
de dobro jest  wa|
one zgodnie z jego ekonomicznym znaczeniem np. udziaB
y wydatk�w na poszczeg�lne dobra w wydatkach og�B
em w okresie wyj[
ciowym. GB
�wny problem  dezaktualizacja wag 3) wskaz
nik wzrostu cen w poszczeg�lnych grupach towarowych Obliczanie wskaz
nika cen Cena dobra i w okresie t1 Liczba d�br n C i1 Wsk c = " ( " uio " 100) i=0 C i0 Cena dobra i w okresie t0 Wskaz
nik cen Waga przypisana dobru i, okre[
lona najcz
[
ciej przez udziaB
dobra i w og�lnych wydatkach w okresie t0 Indeks wzrostu cen konsumpcyjnych CPI n� informuje o ruch wszystkich cen d�br konsumpcyjnych n� uwzgl
dnia on pr�cz cen poszczeg�lnych d�br r�wnie|
struktur
wydatk�w na te dobra  przyj
cie innych zaB
o|
eD
ni|
GUS spowoduje inne odczucia co do inflacji Podczas inflacji nie wszystkie ceny i koszty rosn
w tej samej proporcji. Niekt�re z nich rosn
szybciej, niekt�re w wolniejszym tempie!! PrzykB
ad: Do grupy |
ywno[
ci zaliczamy: chleb mieszany zwykB
y, makaron jajeczny, ziemniaki, cebula, mi
so wieprzowe z ko[
ci
, kieB
basa ToruD
ska, karp [
wie|
y, [
ledz
solony odB
owiony, smalec, margaryna deserowa Palma, mleko krowie spo|
ywcze, jaja kurze [
wie|
e, cukier biaB
y krysztaB
, herbata Madras, kawa naturalna mielona Tchibo Familly (do 1995r. Ekstra Selekt), d|
em truskawkowy, galaretka o smaku r�|
nym, pieprz naturalny. Odczucia konsumuj
cych inne produkty (np. wegetarian) - co do inflacji- b
d
odmienne. System wag dla obliczania CPI (struktura wydatk�w konsumpcyjnych) Wskaz
nik zmiany cen produkcji przemysB
owej PPI - inaczej wskaz
nik cen produkcji sprzedanej przemysB
u - liczymy ten indeks jako stosunek cen niedetalicznych w danym roku do cen niedetalicznych w roku bazowym - opracowuje si
go na podstawie miesi
cznych cen reprezentatywnych wyrob�w i usB
ug. Inne wskaz
niki ogB
aszane przez prezesa GUS: n� [
rednia cena sprzeda|
y drewna n� [
rednia krajowa cena skupu pszenicy n� [
rednia krajowa cena skupu |
yta n� wskaz
nik cen d�br inwestycyjnych n� wskaz
nik cen produkcji budowlano-monta|
owej n� wskaz
nik cen towar�w i usB
ug konsumpcyjnych n� wskaz
nik cen towar�w nie|
ywno[
ciowych trwaB
ego u|
ytku n� wskaz
nik wzrostu cen towarowej produkcji rolniczej n� wskaz
nik wzrostu cen skupu podstawowych produkt�w rolnych Deflator a CPI Do wyznaczenia inflacji mo|
emy zastosowa
obok CPI tak|
e DEFLATOR PKB = (PKB nominalny / PKB realny) x 100 W przeciwieD
stwie do CPI obejmuje on ceny wszystkich d�br i usB
ug wchodz
cych do PKB (m.in. czoB
gi, tramwaje, szynka, piwo). CPI tylko uwzgl
dnia produkty nabywane przez konsument�w. Techniki obliczeD
s
r�|
ne: n� w CPI koszyk jest staB
y (w 90%) ceny r�|
ne n� w deflatorze ceny s
staB
e a ilo[
ci r�|
ne. Zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych (HICP) " wskaz
nik gospodarczy opracowany do pomiaru zmian cen, kt�re gospodarstwa domowe pB
ac
za towary i usB
ugi " zharmonizowany indeks cen konsumpcyjnych (HICP) dla UE Eurostat wykorzystuje dane z krajowych urz
d�w statystycznych, by sporz
dzi
indeks HICP dla strefy euro i dla caB
ej UE (pozwala na dokonywanie por�wnaD
mi
dzy danymi pochodz
cymi z poszczeg�lnych paD
stw czB
onkowskich) " HICP odgrywa wa|
na role przy zarzadzaniu polityk
monetarn
(jest gB
�wnym instrumentem pomiarowym u|
ywanym przez Europejski Bank Centralny (EBC) do oceny stabilno[
ci cen w strefie euro. INFLACJA W POLSCE Stopa inflacji w polskiej statystyce: 1) por�wnanie og�lnego poziomu cen z roku t1 z poziomem cen w roku t0 (brane s
pod uwag
wskaz
niki przeci
tne dla 12 miesi
cy danego roku) albo 2) por�wnanie og�lnego poziom cen w danego miesi
ca roku t1 do og�lnego poziomu cen z analogicznego miesi
ca roku t0 PODSTAWOWY CEL BANKU CENTRALNEGO  UTRZYMANIE STABILNEGO POZIOMU CEN Przyj
ta przez Rad
we wrze[
niu 1998 roku Z
redniookresowa Strategia Polityki Pieni
|
nej na lata 1999- 2003 zakB
adaB
a, |
e na koniec tego okresu inflacja nie przekroczy 4%. Cel ten zostaB
nast
pnie skonkretyzowany w ZaB
o|
eniach Polityki Pieni
|
nej na 2003 rok w postaci celu kr�tkookresowego na poziomie 3% z przedziaB
em mo|
liwych odchyleD
1 punkt procentowy. Od pocz
tku 2004 r. Narodowy Bank Polski realizuje ci
gB
y cel inflacyjny na poziomie 2,5% z dopuszczalnym przedziaB
em wahaD
+/- 1 punkt procentowy. INFLACYJNE KRYTERIUM ZBIE{
NOZ

I Kraj ubiegaj
cy si
o czB
onkostwo w obszarze wsp�lnej waluty musi osi
gn

stabilny poziom cen. Stabilno[

ta musi mie
charakter trwaB
y. Kryterium inflacyjne jest speB
nione wtedy, gdy stopa inflacji nie przekracza [
redniej inflacji w trzech krajach czB
onkowskich UE o najbardziej stabilnych cenach o wi
cej ni|
1,5 pkt proc. INFLACJA W POLSCE A KRYTERIA ZBIE{
NOZ
CI Polska speB
niaB
a inflacyjne kryterium zbie|
no[
ci Polska speB
niaB

inflacyjne kryterium zbie|
no[
ci KONWERGENCJA ST�P INFLACJI W STREFIE EURO INFLACJA NA Z
WIECIE 2010 DZI
KUJ
ZA UWAG