2208634570

1.    WSTĘP.

Wszystkie społeczności ulegają rozwojowi społecznemu. Proces ten przebiegał nieustannie od początku cywilizacji i przebiega nadal. Społeczeństwa często starały się doszukiwać przyczyn pod wpływem których rozwój ten się dokonywał. Dopiero na początku naszego stulecia kiedy zaczął się dynamicznie rozwijać olbrzymi postęp techniczny a wraz z nim i nauka, socjologowie coraz śmielej i częściej podejmowali próby wyjaśnienia zjawiska rozwoju społecznego. Od tego czasu powstało wiele teorii próbujących wyjaśnić sedno tego zjawiska. Teorie te były różne tak jak różne są społeczności.

Kilka takich tez próbuję przybliżyć w tej pracy.

2.    ZAGADNIENIA ROZWOJU SPOŁECZNEGO.

Od początku istnienia socjologii jednym z jej zadań było badanie zmian jakim podlegają społeczeństwa. Początkowo problematykę tych zmian określano dość niejednoznacznie, a więc terminami „zmiany społecznej", „rozwoju społecznego", „ewolucji społecznej" czy też terminem „postępu społecznego". Pojęcia te dość często stosowano zamiennie.

Rozwój społeczny należy rozumieć jako zanik lub powstanie nowego zjawiska społecznego (np. rozpad społeczności plemiennych i ukształtowanie się narodu), lub też przekształcenie się danej społeczności w jej podstawowych elementach struktury.

Aby mówić o danym zjawisku iż ma charakter zmiany rozwojowej musi ono spełniać określone kryteria, tzn. musi być to zmiana niepowtarzalna, zachodząca w czasie historycznym, na przestrzeni całych epok. Rozwój społeczny jest więc zmianą długookresową, którą obejmuje całe społeczeństwo. Zmiana ta musi mieć także charakter strukturalny, musi zachodzić w wewnętrznej budowie danego zjawiska społecznego. Zmiana ta powinna mieć także charakter kierunkowy, tzn. powinna stanowić przejście danego zjawiska do odmiennego stanu w porównaniu ze stanem przed zmianą. Zmiana powinna określać nie tylko dane zjawisko ale także posiadać szerszy kontekst społeczny, czyli powinna mieć charakter zmiany szerszej skali. Socjologowie od samego początku usiłowali dociec jakie prawidłowości żądzą zmianami w zjawiskach społecznych i jaki są wyniki tych przemian. Właśnie to spowodowało, iż na ten temat pojawiło się dość sporo teorii rozwoju społecznego.

3. TEORIE ROZWOJU SPOŁECZNEGO.

Wszystkie teorie rozwoju społecznego można podzielić na trzy grupy: teorie cykliczne, dychotomiczne i linearne.

Teorie cykliczne reprezentowane były przez: VILFREDO PARETO, KAZIMIERZA KELLES-KRAUZA oraz PITIRIMA SOROKINA.

Cechą charakterystyczną tych teorii było to, iż głosiły one, że rozwój społeczny ma charakter cykliczny, tzn. społeczeństwa przechodzą przez kolejne fazy w swym rozwoju, a następnie fazy te się powtarzają od początku.

Teoria Vi!fredo Pareto opiera się głównie na zjawisku krążenia elit sprawujących władzę.

Według Pareto w każdym społeczeństwie z czasem powstaje pewna elita rządząca reprezentująca interesy klasy wyższej w efekcie czego powstaje dążenie klas niższych do obalenia istniejącej elity, która z czasem ulega samodegradacji i skostnieniu. Po obaleniu istniejącej elity i objęciu władzy przez nową elitę następuje ten sam proces czyli ta elita z czasem podziela los poprzedniej.

Teoria polskiego socjologa Kazimierza Kelles-Krauza odwołuje się do marksizmu i według niego wymaga jedynie uwzględnienia czynników psychologicznych w wyjaśnianiu procesów społecznych. Według Kelles-Krauza całym motorem sprawiającym, iż dany cykl się powtarza są dwie zasady: indywidualizmu (przewaga interesu jednostkowego nad ogólnospołecznym)oraz socjalizmu(przewaga interesu ogólnospołecznego nad jednostkowym) wiąże się to z charakterem klasowego państwa dającego przewagę interesom klasy panującej. Rozwój społeczny toczy się więc od socjalizmu do indywidualizmu po czym wraca z powrotem do socjalizmu w zmienionej formie aby powrócić do indywidualizmu.

Sorokin przyjmuje założenie, że zmiany w określonym społeczeństwie są skutkiem działania czynników wewnętrznych występujących w danej społeczności. Wprowadził on do socjologii tzw. zasadę zmiany immanentnej, tzn. przyczyny zmian umiejscawia on w samym systemie społeczno-kulturowym, a nie poza jego obrębem. Według Sorokina zjawiska społeczno-kulturowe nie występują przypadkowo lecz tworzą spójne zespoły. Stwierdził, że zasadą ich integracji jest typ świadomości kulturowej (podstawowe założenia o rzeczywistości i sposobie jej poznawania, oraz wartości określające rodzaj potrzeb oraz sposób ich zaspokajania). Według Sorokina źródłem zmian jest niedoskonały stan wzajemnego powiązania rozmaitych części systemu. Przemiany zachodzą pod wpływem zmian typu świadomości kulturowej, a to z kolei wiąże się z przekształceniem instytucji społecznych. Przesileniom towarzyszą zazwyczaj różnego rodzaju kryzysy społeczne, a nawet wojny.