1525007540

14 Bolesław Winiarski

przestrzennej uzależnione jest w wysokim stopniu od rozwoju istniejącej w tej dziedzinie bazy teoretycznej. W Polsce jej mocnymi elementami są obecnie:

a.    wyniki badań nad rozmieszczeniem społecznych sił wytwórczych i ich komponentów, nad stanem środowiska naturalnego i sztucznego w kraju i w regionach, nad całokształtem struktury przestrzennego zagospodarowania kraju. Ustalenia w powyższych sprawach dają dobre rozpoznanie geograficzno-ekonomiczne stanu istniejącego. Jest to rozpoznanie analityczne i krytyczne, pozwalające na precyzowanie wniosków w sprawie niezbędnych korekt i modyfikacji strukturalnych,

b.    ustalenia badań nad trendami najważniejszych procesów w zagospodarowywaniu przestrzeni: industrializacji i urbanizacji kraju, rozmiarów i kierunków migracji, rozwoju wielkich systemów infrastruktury,

c.    prognozy — cząstkowe i globalne — na temat sił kształtujących zagospodarowanie przestrzenne w przyszłości oraz kształtu przyszłych struktur. Prognozy te budowane są głównie w oparciu o metodę ekstrapolacji trendów — zależnie więc od przyjmowanych kryteriów, można w nich różne elementy oceniać jako „pożądane” lub „ostrzegawcze”,

d.    ustalenia na temat generalnych założeń polityki przestrzennej, zintegrowanej w zakresie celów z kierunkami ogólnej polityki rozwoju społeczno-ekonomicznego kraju w okresie perspektywicznym oraz rozwinięte metody terytorialnej dekompozycji celów ustalanych dla horyzontalnej daty planu perspektywicznego.

Do słabiej natomiast opracowanych — zdaniem autora artykułu — elementów bazy teoretycznej polityki przestrzennej i planowania należy zaliczyć problematykę mechanizmów społeczno-ekonomicznych, sposobów i narzędzi kształtowania pożądanych struktur. Rozpoznane są tu głównie mechanizmy bezpośredniego ustalania i uzgadniania lokalizacji inwestycji i — w mniejszym już stopniu — mechanizmy tzw. koordynacji terenowej. Problematyka pośredniego sterowania w wymiarze przestrzennym decyzjami przedsiębiorstw i organizacji gospodarczych została narazie tylko zasygnalizowana, mimo wdrażania w życie zasad nowego systemu ekonomiczno-finansowego i tzw. metod parametrycznych. Nie wyjaśniono jeszcze kwestii, jak system ten oddziaływać będzie na treść decyzji przestrzennych podejmowanych w wielkich organizacjach gospodarczych i w jaki sposób na decyzje te będą — w nowych warunkach — wpływać organy administracji państwowej. Zaledwie zarysowane zostały problemy oddziaływania na strukturę przestrzenną procesu gospodarczego przy pomocy takich narzędzi polityki ekonomicznej, jak ceny, taryfy, płace, kredyt, podatki itd., choć wiadomo, że nadanie im charakteru aktywnego wzmaga ich wpływ na wyniki rachunku ekonomicznego, a te powiązane są z układami motywacji. Ograniczone jest również rozpoznanie sposobów sterowania rozwojem regionalnym w aspektach przestrzegania współzależności czasowo-przestrzen-nych między poszczególnymi zadaniami gospodarczymi. W polskiej literaturze naukowej stosunkowo mało uwagi poświęcano tego typu problemom, jak naświetlane w Związku Radzieckim przez teorię terytorialnych kompleksów produkcyjnych, a w krajach zachodnich przez teorię biegunów wzrostu. W związku z tym zagadnienie koniecznej sekwencyj-ności i współzależności przedsięwzięć w zakresie rozbudowy różnych dziedzin produkcji i infrastruktury w regionach i aglomeracjach prze-mysłowo-miejskich ujmowane jest dotychczas bardzo ogólnie i w sposób intuicyjny. Praktyka zarządzania gospodarką zleca władzom terenowym