1841899830

REPORTAŻ — ZARYS PROBLEMATYKI 7

psychicznego..podobnie zresztą rygorystyczne jest stwierdzenie K. Troczyńskiego: „...układ elementów wizji artystycznej dyktowany jest nie prawami konstrukcji (...), ale podporządkowany jest przypadkowości faktycznej”.

Problem autentyzmu i jego sprawdzalności ulega również znacznym odchyleniom. E. E. K i s c h stoi na stanowisku skrajnie obiektywistycznym. W jego ujęciu problem sprawdzalności nie istnieje, ponieważ dla prawdziwości przedstawionych w reportażu wydarzeń nie ma znaczenia „czy czytelnik to zauważył czy nie”. Na przeciwległym biegunie umieścić wypada definicję J. L o v e 11 a przytaczającego ograniczony wymóg sprawdzalności poprzez ..powołanie się na doświadczenie ogólne”.

W świetle przytoczonych tu opinii, kryterium autentyzmu jako wyróżnika gatunku reportażu wydaje się niedostateczne. Każda definicja oparta wyłącznie na stosunku utworu do faktów musi okazać się zbyt obszerna, obejmując swym zakresem także część form dziennikarskich (np. informację i wywiad), a także literackich (powieść biograficzna, opowiadanie

0    naturalistycznym charakterze itp.). Konsekwencje generalnego rozstrzygnięcia zagadnienia związków między dziełem literackim (dziennikarskim), a przedstawianą rzeczywistością, mogą tylko częściowo wyjaśnić specyfikę reportażu. Gatunek ten nie jest przecież jedyną formą literatury sensu largo, w którym występuje typ bezpośrednich związków między przedmiotem a jego opisem czy przedstawieniem...

II. Niewystarczalność kryterium autentyzmu prowadzi do poszukiwań specyfiki reportażu w zakresie jego struktury. Wątpliwości co do znaczenia autentyzmu faktów jako wyróżnika gatunku dobitnie zaakcentowane zostały w pracy radzieckiego teoretyka, E. Ż u r b i n y „Sztuka reportażu” ^I0). Autorka wychodzi z założenia, że fakty stanowią jedynie materiał, coś w rodzaju budulca utworu. Ich sprawdza!ność, dokumentar-ność jest sprawą drugorzędną, nie mogącą decydować o swoistości formy reportażu, jogo struktury.

Inny radziecki teoretyk, P. F. Juszin w swym studium „O rodzaju literatury reportażowej” ") nadaje warstwie faktów rolę „cechy pomocniczej”, o drugorzędnym znaczeniu. Powołując się z jednej strony na istnienie reportaży operujących elementami fikcji, z drugiej zaś opowiadań

1    powieści zbudowanych na fundamencie sprawdzalnych faktów, jak np. ..Młoda Gwardia” A. Fadiejewa wyraża opinię, że:

.....w reportażu środki obrazowania podporządkowane są artystyezno-publicystycz-nej analizie wydarzeń. Zebrawszy dla reportażu fakty z życia, reporter w obrazowo-emocjonalnej formie ukazuje ich naturę, demonstruje związki z innymi faktami, śledzi tendencje rozwoju” ^lS).

Struktui'alistyczny punkt widzenia podziela także A. K o g a n w szkicu „Życie, gatunek, mistrzostwo” ¹³) oraz H. Curikowa w szkicu „Repor-

^!") Evgenija Zurbina: Iskusstwo oćerka. Wyd. Sov. Pisafel’. Moskwa 1957.

"1 W tomie: Ob oćerk’e. Sbornik stat’ej. Izdafelstwo Moskovskogo Universiteta. Moskwa 1958, str. 36.

^,s) Ibid. str. 43.

^I3) Tamże.