1841899771

REPORTAŻ — ZARYS PROBLEMATYKI 17

nizmie gatunku. Jest rzeczą oczywistą, że własności estetyczne nie zależą od stopnia dokumentarności utworu.

*

* *

Istota funkcji reportażu określona jest w nazwie gatunku. Po spolszczeniu termin ten brzmiałby sprawozdanie” i chyba nieźle charakteryzowałby istotne zadania twórczości reportażowej. Wypada podkreślić:    reportaż to jedyny gatunek, którego funkcję

stanowi sprawozdawanie o wydarzeniach, sytuacjach. ludziach.. W szczegółowym ujęciu oznacza to, że:

—    Funkcja sprawozdawcza wyznaczana jest z jednej strony przez istnienie rzeczywistych zdarzeń, ludzi i sytuacji mających stanowić przedmiot relacji, z drugiej zaś — przez aktywną obecność narratora (reportera), który swym sprawozdaniem potwierdza autentyzm przeżytych, zasłyszanych lub osobiście ustalonych faktów i zdarzeń oraz ocenia ich konsekwencje. Tym samym funkcja ta zakłada osobisty stosunek narratora do przedmiotu sprawozdania.

—    Funkcję sprawozdawczą znamionuje aktualność, której co prawda nie da się ująć w ramy określonych granic czasowych, ale w świadomości odbiorcy dostatecznie ostro odróżniającej się od wydarzeń zdezaktualizowanych (np. we wspomnieniach, pamiętnikach). Cechy aktualności nie da się sprowadzić do przeciwstawienia „przeszłość — współczesność”, bowiem możliwe jest włączanie zdarzeń o historycznym charakterze w obręb współczesnej relacji, co nadaje im charakter wtórnej aktualności. *

—    Funkcję sprawozdania znamionuje dynamizm. Skupia ona uwagę odbiorcy nie na samych faktach, ale na związkach i współzależnościach między nimi, związkach typu fabularnego — zdarzeniowych i opisowych.

—    Funkcja sprawozdawcza realizuje się w zasadzie poprzez ujęcia przedstawiające⁴¹) (unaoczniające) i ujęcia akcyjne (dynamiczne). W odróżnieniu od artykułu czy informacji, które znamionuje pojęciowy, komentujący i informujący charakter, reportaż ma cechy obrazowe i fabularne.

Ze stanowiska specyfiki funkcjonalnej reportażu, nietrudno odgraniczyć ten gatunek od dziedziny tworów literackich sensu stricto, których nie obowiązuje warunek rzeczywistego istnienia przedmiotu opisu. Np. tragedia J. Słowackiego „Maria Stuart”, pomijając już względy struktury i aktualności, różni się od reportażu z gruntu odmiennym stosunkiem do przedstawianej rzeczywistości. Jej zadaniem nie jest sprawozdanie o historycznych postaciach, lecz tworzenie treściowo-f or-malnej struktury estetycznej, dla której realne fakty stanowią co najwyżej punkt wyjścia o drugorzędnym znaczeniu.

Granica widoczna jest także przy zestawieniu reportażu z utworami

^,:) Przez termin ..ujęcie'* rozumiem połączoną więzią treściowo-formalną jednostkę sensu składającą się z kilku zdań (rzadziej z jednego zdania). Por. także: H. Markiewicz: Sposób istnienia i budowa dzieła literackiego. Pamiętnik Literacki LIII, 1062 r. z. 2. str. 245.

2 — Zes/.yty Praso'r.nwc/e