plik


Stanisław Ignacy Witkiewicz „Szewcy” Dramat sceniczny Szewcy to utwór ukazujący problemy uniwersalne – filozoficzne, polityczne, społeczne – które dotyczą wielu społeczeństw. Są one w utworze spotęgowane aż do absurdu. W groteskowy sposób przedstawił Stanisław Witkiewicz problem władzy, ustroju. Akcja dramatu Witkacego Szewcy rozpoczyna się w warsztacie szewskim, a na plan pierwszy wysuwają się w niej szewcy: Sajetan i dwóch czeladników. Ubolewają nad swoim losem, czują się wykorzystywani i poniżani, robiąc buty dla wyższych sfer. Uważają, że ta praca ich ogranicza, nie daje satysfakcji, odbiera wolność osobistą (ja, wieczny tułacz, tym się tułający, że do miejsca zawsze przykuty). Pragną jedzenia, piwa, kobiet i wolnego czasu. Zazdroszczą wyższym sferom swobody; budzi się w nich wrogość w stosunku do jej reprezentantów. Klasę wyższą reprezentują w dramacie Księżna i prokurator Scurvy, którzy odwiedzili szewców w ich warsztacie pracy. Goście są uosobieniem marzeń szewców: prokuratorowi zazdroszczą stanowiska, Księżna jest arystokratką, więc kobietą dla nich nieosiągalną. W szewcach stopniowo narasta niezadowolenie, chcą przewrotu, aby zająć pozycję wyższych sfer, a Sajetan pragnie władzy. Myślenie szewców jest jednak płytkie – nie mają idei, a jedyną motywacją ich działania jest pragnienie zdobycia dóbr posiadanych przez elitę. Szewcy chcą odmienić swoje życie. Zaczyna kiełkować w nich myśl o dokonaniu przewrotu. Ze swojej pozycji społecznej nie jest również zadowolony prokurator Scurvy. Kocha się on w arystokratce, Księżnej Irinie. Ubiega się o jej względy, jednak ona go lekceważy, odpycha i poniża. Aby ubiec rewolucję szewców, prokurator dokonuje zamachu stanu przy pomocy siły (oddziału Dziarskich chłopców), nazywając jednocześnie Sajetana prezesem tajnego związku cofaczy kultury, a warsztat gniazdem najohydniejszej, przeciwelitycznej rewolucji świata, chcącej sparaliżować wszelkie poczynania od góry. Dokonał się bezkrwawy przewrót. Prokurator zaczął swoje rządy od aresztowania szewców, osadzenia ich w więzieniu i wprowadzenia reżimu. W zamkniętych w celi szewcach narasta bunt. Dość szybko okazuje się, że nie mogą żyć bez pracy. Prokurator umieścił szewców w sali przymusowej bezrobotności, a dla zwiększenia udręki w zasięgu ich wzroku znajdował się wspaniale urządzony warsztat szewski. Szewcy, którzy chcą zabucić cały świat, pozbawieni pracy, skazani na wszechobecną nudę, zazdroszczą Księżnej, która musi szyć buty. Sajetan zarzuca prokuratorowi, że mając władzę, zachowuje się biernie, nie wprowadza żadnych reform. Scurvy boi się jednak o swoje stanowisko i uzyskane przywileje. Rozumie on zarzuty Sajetana i uprzedza go, że po przejęciu władzy kolejni zwycięzcy będą postępować tak samo – jak przejdziecie tę linijkę, będziecie tacy sami jak my. Gdy Księżna okazała przychylność Scurvemu (ponieważ stał się sławny i silny), szewcy skorzystali z jego nieuwagi i przejęli narzędzia pracy. Wyzwoliło to w nich niezwykły entuzjazm – nareszcie mogli pracować! Tą szaleńczą pracą, w przypływie niezwykłej, wręcz tajemniczej energii, szewcy dokonują kolejnego rewolucyjnego przewrotu. Władzę obejmuje Sajetan i wprowadza nowy ustrój – komunistyczny, co wyraźnie sugeruje zakończenie aktu drugiego. Po zdobyciu władzy szewcy chcą zachowywać się „po pańsku”. Dostali to, co zawsze było dla nich niedostępne, chcą z tego korzystać, ale nie bardzo wiedzą jak. Ich zachowanie jest groteskowe – paradują w szlafrokach, piżamach, z ufryzowanymi brodami. Chcą naśladować Scurvi'ego, powtarzają jego gesty i zachowanie, co wygląda komicznie. Sajetan nie jest przykładem dostojeństwa, ale obiektem śmiechu. Szewcy zmieniają sposób mówienia i odnoszenia się do siebie; wzajemnie starają się nobilitować. Kreują się na wielkich panów. Właściwie nie mają pojęcia o sprawowaniu władzy, nie wiedzą, jak przystąpić do tworzenia nowej rzeczywistości – mają wrażenie, że są podobni do marionetek. Zajęli miejsce tych, których obalili; stali się tacy sami jak ich znienawidzeni poprzednicy. Rewolucja, którą przeprowadzili, nie wniosła nic nowego. Szewcy nie wprowadzają zmian – poprzestali na zdobyciu władzy. Mówią o równości i tolerancji, jakie mają zapanować, ale wyrzucają i biją Kmieciów wraz z bosą dziwką. Rozprawiają się z dawnym wrogiem – upokarzają Scurvy'ego, robiąc z niego psa. Jedność i solidarność szewców–rewolucjonistów zostają rozbite przez zazdrość i zawiść. Sajetan jako pierwszy dostrzega bezsens działania – wie, że nie jest w stanie nic zmienić. Ogarnia go w marazm, na który niegdyś narzekali Księżna i Scurvy. Męczy go bezlitosna nuda. Poczucie nudy i stagnacja doprowadzają do tego, że Sajetan kwestionuje sens rewolucji i zaczyna popierać „filozofię pyknicką”. Dystans i rozdźwięk między szewcami doprowadza do tego, że postanawiają zabić Sajetana. Czeladnicy czują się oszukani przez swego mistrza – zaszczepił im myśli i pomysły, w które sam teraz wątpi. Po zabójstwie Sajetana szewcy nadal tkwią w stagnacji. Tę sytuację wykorzystuje Hiper–Robociarz, silny i bezkompromisowy robotnik – prostak, który wkracza dumnie z bombą z ręku. Chce on rewolucji przemysłowo–naukowej. Kieruje nim chęć zemsty za prześladowania i niepowodzenia. Chce zastraszyć społeczeństwo i w ten sposób podporządkować sobie wszystkich. Stawia na postęp i pracę. Witkacy w postępie cywilizacyjnym widział zagrożenie ludzkiej indywidualności. Cywilizacja niesie groźbę braku czasu na metafizykę, poezję. Historia to „kołowrót dziejów”– przewroty są coraz częstsze; zmieniają się rządzący, ale nie ich rządy, a na świecie jest coraz więcej zła i przemocy. Świat ducha jest opanowany przez maszyny. Rewolucja szewców nic nie zmieniła, nie rozwiązała podstawowych problemów. Zdaniem Witkacego nie można bowiem rozwiązać konfliktów i bolączek, które narosły przez lata.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Szewcy jako dramat o rewolucji
Szewcy
! Dwudziestolecie międzywojenne szewcy teoria czystej formy
szewcy rewolucja
szewcy
Witkiewicz Szewcy
! Dwudziestolecie międzywojenne szewcy rewolucja
! Dwudziestolecie międzywojenne szewcy witkacego
Szewcy Witkiewicz
szewcy
szewcy stanisława ignacego witkiewicza twarz xx wieku
32 obrazy rewolucji szewcy

więcej podobnych podstron