3703947837

Królowa Wisła

10    Wisła jest najbardziej znaną, a już na

pewno najdłuższą ze wszystkich polskich rzek - to trzecia co do długości rzeka Europy Środkowej (Dunaj liczy ok. 2800 km, a Ren około 1400 km). Prawdziwa królowa! Płynie prawie przez cały kraj - z gór do morza

-    przez 1047 km.

Nasz album poświęcony jest zaledwie jej 28 kilometrom w granicach stolicy, ale za to

-    jakby to powiedział dumny Warszawianin

-    jakim! Owe 28 kilometrów opisane w tej książce i ukazane na starych, często rzadkich rycinach, pocztówkach i fotografiach, to rzeka Wisła, dzięki której powstała i żyje Warszawa.

Źródła Wisły znajdują się na południu kraju na wysokości 1107 m n.p.m. (Czarna Wisełka) i 1080 m n.p.m. (Biała Wisełka) na zachodnim stoku Baraniej Córy w Beskidzie Śląskim. Ma trzy potoki źródłowe: Białą Wisełkę, główny górny bieg - Czarną Wisełkę oraz Malinkę. Biała i Czarna uchodzą do Jeziora Czermiańskiego, od którego płyną pod wspólną nazwą jako Wisełka. Po połączeniu z potokiem Malinka jest już tylko jeden nurt -Wisła.

Największymi jej dopływami są (w kolejności od źródeł) - prawobrzeżne: Soła, Skawa, Raba, Dunajec, Wisłoka, San, Wieprz, Świder, Narew (od 1962 jako Bug), Skrawa, Drwęca, Osa, Liwa (do Nogatu). Lewobrzeżne od źródeł: Przemsza, Dłubnia, Szreniawa, Nida, Czarna Staszowska, Opatówka, Kamienna, Iłżanka, Radomka, Pilica, Bzura, Brda, Wda i Wierzyca. Zasadniczo bieg Wisły jest ustawiony południkowo. Posiada ona deltę i uchodzi do morza w Zatoce Gdańskiej. Przepływa przez wiele miast (w kolejności od źródła do ujścia): Wisłę, Ustroń, Skoczów, Strumień, Czechowice-Dziedzice, Brzeszcze, Oświęcim, Skawinę, Kraków, Niepołomice, Szczucin, Połaniec, Baranów Sandomierski, Tarnobrzeg, Sandomierz, Zawichost (gdzie

wykonywane są specjalne pomiary poziomu wody), Annopol, Kazimierz Dolny, Puławy, Dęblin, Góra Kalwaria, Karczew, Otwock, Józefów, Warszawę, Łomianki, Nowy Dwór Mazowiecki, Zakroczym, Wyszogród (tutaj też wykonywane są szczegółowe pomiary wody), Płock, Dobrzyń nad Wisłą, Włocławek (pomiary do komunikatów), Nieszawa, Ciechocinek, Toruń, Solec Kujawski, Bydgoszcz, Chełmno, Świecie, Grudziądz, Nowe, Gniew, Tczew i Gdańsk.

Do XIV wieku ujście Wisły składało się głównie ze wschodniego ramienia - tzw. Wisły Elbląskiej i mniejszego - tworzącego Wisłę Gdańską. Od roku 1371 głównym ramieniem stała się Wisła Gdańska. Po potężnej powodzi w roku 1840 utworzyło się samoczynnie drugie ramię - Wisła Śmiała. W latach 1890-1895 wykonano przekop koło Świbna. Tym sposobem dzisiaj w Białej Górze koło Sztumu - ok. 50 km od ujścia wody Wisły rozdzielają się na dwa ramiona - lewe i prawe. Lewe ramię tworzy Leniwka, a prawe Nogat. Powstała między tymi ramionami delta zwana jest Żuławami. W miejscowości Gdańska Głowa wypływa z Leniwki w kierunku wschodnim ramię nazwane Szkarpawą, utworzone w celu ochrony przeciwpowodziowej i zamknięte śluzą. Kolejne ramię - o nazwie Martwa Wisła - wydziela się w Przegalinie i uchodzi do Zatoki Gdańskiej.

Bieg i charakter Wisły kształtowały lądo-lody spływające z Półwyspu Skandynawskiego. Ostatni wszedł na obszar Polski około 20 tysięcy lat temu. W okresach ociepleń wody pra-Wisły szukały najkrótszej drogi do morza - przed tysiącami lat uchodziły jeszcze do Morza Północnego, gdzieś na wysokości współczesnej Szkocji.

Wisła, Vistula (z łacińska i angielska), Weichsel (z niemiecka) - pochodzenie jej nazwy nie jest jednoznaczne. Jedni upatrują go w słowach „vis” lub „vies”, co miałoby