6878601847

92

morenowej dennej subglacjalnej i inglacjalnej charakteryzuje się po pierwsze — znacznie mniejszą zawartością skał osadowych niewapien-nych, zwłaszcza piaskowców i margli piaszczystych, i to zarówno we frakcji 5—10 mm, jak i 2—5 mm, po drugie — wzrostem udziału kwarców we frakcji 2—5 mm w porównaniu do frakcji 5—10 mm. Cechy te wynikają najprawdopodobniej z niszczenia piaskowców i rozdrobniania skał krystalicznych na skutek wietrzenia mrozowego (por. A. Martini 1967) na powierzchni stagnującego i martwego lodu.

Ważnym wskaźnikiem charakteru genetycznego omawianego osadu jest jego skład mechaniczny. Jak już wzmiankowano, zawiera on dużą ilość cząstek ilastych. Udział procentowy najdrobniejszych frakcji (poniżej 0,005 mm) wynosi prawie we wszystkich przebadanych próbkach od 30 do 35%, tj. niemal dwukrotnie więcej niż w podścielającej glinie morenowej inglacjalnej. Należy stąd wnosić, że powstanie tej moreny wiąże się ze środowiskiem wodnym sprzyjającym osadzaniu najdrobniejszego materiału zawiesinowego, a więc ze zbiornikami czy rozlewiskami wód roztopowych na powierzchni stagnującego lądolodu.

Możliwość rozwoju supraglacjalnych zbiorników wodnych w czasie arealnego zanikania przedostatniego na tym terenie lądolodu zdaje się potwierdzać z jednej strony obniżanie się spągu osadów lodowcowych drugiego poziomu glacjalnego w przekrojach poprzecznych do osi doliny dolnej Wisły, a z drugiej — występowanie ponad nimi utworów zasto-iskowych.

Istotna przyczyna rozwoju zbiorników supraglacjalnych wiąże się przypuszczalnie z istnieniem w podłożu osadów ostatniego zlodowacenia rozległej depresji dolinnej oraz ze zróżnicowanymi w jej obrębie ruchami glacjalno-izostatycznymi w czasie zanikania lądolodu (E. Drozdowski 1973). Partie brzeżne depresji reagowały na ablację ruchem wznoszącym szybciej aniżeli centralna część, gdzie lód był grubszy i zalegał dłużej. W wyniku tego początkowo płaska powierzchnia czaszy lodowej stawała się coraz bardziej wklęsła (zjawisko to w początkowej fazie wytapiania się moreny ablacyjnej było zapewne przyspieszone na skutek sprzężenia zwrotnego z erozją termiczną wód supraglacjalnych), dostosowując się w zaawansowanej fazie stagnacji lądolodu do ogólnych zarysów formy depresyjnej podłoża lądolodu.

b. Morena ablacyjna z s u w o w o-s p 1 y w o w a (subakwa-tyczna) reprezentuje redeponowaną w drodze zsuwów, ześlizgów i spływów odmianę moreny ablacyjnej subakwatycznej. Podobnie jak jej utwór wyjściowy występuje na rozpatrywanym obszarze tylko wysoko, od około 60 do 67 m. n.p.m. Posiada barwę szarą lub czerwonawą, niekiedy brązowoczerwoną. Napotkano ją na zachodnim stoku Kępy Fortecznej w Parsku (ryc. 18 — 8,4) oraz w stropowej części profili Dolnych Sarto-