7767795387

406 Kronika

problemy etyczne pojawiające się przy sprawowaniu opieki nad nastoletnimi matkami oraz związane z programami prewencji upadków wśród osób starszych. Opisano toczącą się obecnie w Holandii publiczną dyskusję wokół etycznie istotnych tematów sztucznego zapłodnienia oraz eutanazji. Podjęto również temat zarządzania służbą zdrowia, wskazując na konieczność ciągłego balansowania między dobrem pacjenta a interesem placówki. Freerk Heule, emerytowany lekarz i antropolog, omówił działania fundacji pomagających realizować marzenia terminalnie chorych dzieci, które określa jako instytucjonalizację społecznej potrzeby rekompensaty. Klaartje Klaver z Uniwersytetu w Tilburgu zajęła się kwestiami teoretycznymi i, posługując się koncepcją habitusu Pierrc'a Bourdicu, zaprezentowała dane z badań nad opieką szpitalną w Holandii.

W tej grupie tylko dwie prezentacje odnosiły się do badań spoza zachodniego kręgu kulturowego. Jedna z nich pokazywała, na przykładzie leczenia gruźlicy w Indiach, nieadekwatność standaryzacji terapii leczniczych wypracowanych na gruncie euroamerykańskicj biomedycyny. Natomiast Lianne Holten, położna i antropolożka, która pracowała i prowadziła badania w Mali, wskazała, że w krajach, gdzie rozwinięta jest medycyna tradycyjna, wysiłki czynione na rzecz jej zastąpienia przez biomedycynę są skazane na niepowodzenie. Jej zdaniem, dla dobra pacjentów konieczny jest dialog między różnymi medycynami i ich integracja.

Wystąpienia dotyczące etyki badań z zakresu antropologii medycznej zwracały uwagę na konieczność prowadzenia stałej refleksji nad działaniami badacza. W interesujący sposób ukazano, że kodeksy etyczne stworzone w Europie i Stanach Zjednoczonych nic sprawdzają się w innych kontekstach kulturowych, co podważa zasadność oceniania projektów badawczych przez komitety etyczne. Sjaak van der Geest zaapelował do etyków o większe zaufanie do antropologów, którzy znając kulturowe i społeczne uwarunkowania miejsca, w którym prowadzą badania, są najbardziej kompetentni do oceny etyczności swoich działań. W kolejnych prezentacjach stawiano również pytanie: „czy kodeksy etyczne mogą podróżować?”. Na koniec zabrała głos specjalistka zdrowia publicznego, Prisca Zwanikken, z komitetu Royal Tropical Institute w Amsterdamie zajmującego się analizą projektów antropologicznych pod względem ich etyczności. Rozważa on wprowadzenie w⁷ przyszłości procedur zasięgania opinii „lokalnych autorytetów”, w celu dostosowania stawianych badaczowi wymagań etycznych do miejscowych uwarunkowań.

Interdyscyplinarne seminaria, podczas których spotykają się reprezentanci różnych perspektyw badawczych i naukowych, mają dużą wartość dla antropologów, gdyż ukazują nam inne punkty widzenia, a to umożliwia pogłębienie naszego interpretowania rzeczywistości. Szczególnie znaczenie ma uwrażliwienie antropologów na etyczne aspekty naszych badań w obrębie systemów ochrony zdrowia i opieki medycznej. Z drugiej strony, etycy oraz lekarze, zapoznając się z wynikami badań antropologicznych prowadzonych w społecznościach pozaeuropejskich, mogą łatwiej zauważać kulturowe uwarunkowanie potrzeb zdrowotnych oraz weryfikować założenia swoich dyscyplin dotyczące uniwersalności zasad moralnych.

Anna Helena Wądołowska