8748915466

Recenzje i noty recenzyjne 441

rżeniu obrazu miejscowych narodów jako wyposażonych w szczególne cechy, jak to określił autor, „etniczności kosmicznej”.

W przedstawianiu charakteru budowanej wśród narodów Syberii południowej etniczności autor nic eksponuje sytuacji konfliktowych z przedstawicielami grup etnicznych pochodzenia europejskiego. Nie zapomina, oczywiście, o antyrosyjskich wystąpieniach w Tuwic w roku 1990 i indywidualnych manifestacjach niechęci, których doświadczył również on sam, brany za Rosjanina. Nie poddał się jednakże tak silnemu, w naszym polskim myśleniu o sprawach etnicznych, przekonaniu o koniecznie konfrontacyjnym i konfliktowym charakterze stosunków etnicznych. Próba umacniania etniczności i budowania narodów nie na podstawie konfliktu z ludnością pochodzenia europejskiego ma zapewne w republikach południowej Syberii uzasadnienie pragmatyczne i należy do strategii miejscowych elit etnicznych. Wydaje się jednakże mieć także oparcie i znajdować odbiór wśród szerokich grup ludzi w ich codziennych działaniach. Może mieć ponadto związek z poszukiwaniami przez ludy tureckie genealogii nic tylko azjatyckiej, ale również euroazjatyckiej. Znana jest przecież, przyjmowana przez Ałtajczyków, o czym informuje autor (s. 71), a także Kazachów, którymi się zajmowałem, koncepcja pochodzenia od indoeuropejskich Scytów. Interesująca analiza dyskursu postkolonialncgo, dostrzeżonego w pracach miejscowych uczonych, tak istotna dla stosunków interetnicznych, osłabiona została, moim zdaniem, arbitralnym stwierdzeniem: „Trudno nazwać Syberię «dawną ko-lonią» - jest nią cały czas” (s. 173). Z tej perspektywy nie jest łatwo obserwować proces zmian i właściwie ocenić wysiłki mające na celu usunięcie lub choćby zminimalizowanie skutków kolonializmu.

Otrzymaliśmy wartościową książkę dobrze informującą, w sposób daleki od schematyzmu, o zjawiskach zarówno mentalnych, jak i w zakresie praktyk społecznych dotyczących etniczności i narodu, a szerzej przekształceń kulturowych na pozaeuropejskich obszarach Federacji Rosyjskiej. Jej zalety są związane z umiejętnościami jej autora nawiązania kontaktów z rozmówcami, dotarcia do ważnych materiałów terenowych i krytycznej konfrontacji uogólnień zaczerpniętych z literatury z danymi z badań, posługiwania się różnymi rodzajami źródeł oraz przyjęcia perspektywy historycznej. Książka stanowi wynik wieloletnich prac terenowych i dobrze prezentuje autora, ale jednocześnie nosi cechy ukształtowane w trakcie od dawna prowadzonych badań na obszarach dawnego Związku Radzieckiego przez etnologów ze środowiska warszawskiego. Została napisana dobrym językiem i starannie wydana. Jest ważna dla etnologii i innych dyscyplin społecznych, a zarazem dostępna dla szerszego grona czytelników.

Zbign iew Jasiewi cz