8748916078

47

UROCZYSKA.

aż po granice wsi sąsiednich, przestrzeń bezimienną. Zapomina, że taka wioska, dla niego jednolita ze swemi polami, łąką, lasem, strugą, jest tak samo jak miasto połową świata dla jej mieszkańców. Że urodzony we wsi chłopek tak samo potrzebuje krótkich i jasnych określeń każdego niemal szmata ziemi, jak my, mieszkańcy grodów, potrzebujemy nazwisk ulic, placów i numerów domu. Potrzeby, w gruncie rzeczy, są tu i tam jednakowe. Więc też w każdej wsi naliczyć można wielką ilość imion własnych czyli uroczysk, jakiemi mieszkańcy określają niemal każdy szmat ziemi i wody. Część tych uroczysk ma żywot krótki, zawdzięcza swe powstanie okolicznościom, trwającym rok, dwa lub kilka, np. pole po kartoflach, po kapuście określają nazwą „na kartoflisku", „na kapuścisku"; za rok będzie to miejsce zwać się inaczej, np. od zboża, które na niem posieją. Inne mają trwalsze znaczenie, więc przeżywają parę lub kilka pokoleń ludzkich, ale są i takie, co trwają lat setki, a nawet z bardzo zamierzchłej, niemal przedhistorycznej, pochodzą przeszłości. Miejscowe takie nazwy początek swój zawdzięczają równie rozmaitym okolicznościom, jak imiona własne całych osad, rzek i wogóle większych całości. Jedne pochodzą od kształtu (smuga, klin), wielkości (mały gaj), właściwości gruntu (mokradła, rąbaniska, brody), od rodzaju roślinności (olszyny, cibory, borki, łysiny), od zabudowań (pod starą karczmą, na cegielni), od imienia, nazwiska, przezwiska lub zajęcia posiadacza [Bartkowe, Bacowa (rola), kowalichy], od jakiegoś zdarzenia mniejszej lub większej wagi (wilcze doły, lisia góra, pogorzel, na trupielcu). Jedne określają stronę świata, położenie względem innej miejscowości (pobocznica, do Ry-słok, za olszynami, za chałupkami, zalesie), inne mają źródło w obyczajach, wierzeniach ludowych (uroczysko, czartowy wygon, czary) i t. d.

Takiemi nazwiskami polnemi, miejscowemi, znanemi i potrze-bnemi zaledwie mieszkańcom wioski, a co najwyżej jej sąsiadom, zasiana jest gęsto cała powierzchnia kraju.

Stokroć ich więcej, niż nazw, zapisanych w najdokładniejszych słownikach geograficznych i mapach.

Czy to mrowie ma jakieś znaczenie dla nauki? Czy zasługuje na uwagę?

Niewątpliwie, że ma, i to bardzo wszechstronne oraz poważne znaczenie. Są to cenne dokumenty przeszłości, to skarbiec, który po starannem zebraniu i zbadaniu może nam wiele rzeczy opowiedzieć o przeszłości. Jeśli dziś nikt nie powątpiewa, że w nazwach miast,