9773562715

I

OPIEKA NAD DZIEĆMI - STANDARDY OPINIOWANIA PSYCHOLOGICZNEGO W SPRAWACH...    Ig]

stawieni walczą wszelkimi możliwymi sposobami o uzyskanie opieki nad dziećmi. Każde z rodziców stara się obarczyć odpowiedzialnością za niepowodzenia związku drugą osobę, jednocześnie przedstawiając siebie w możliwie pozytywnym świetle. W nasyconej wrogością, złością, często też i agresją atmosferze dzieci żyją dłuższy czas, a ich dominującym uczuciem jest niepewność i lęk, co stanie się z nimi w przyszłości, po rozwodzie. Drugim ważnym elementem wyznaczającym specyfikę tej diagnozy jest konieczność charakterystyki funkcjonowania każdego z rodziców i dzieci a także relacji między wszystkimi tymi osobami. Często nie wszyscy dorośli chcą poddać się diagnozie, a ich zgoda na badanie ma zazwyczaj charakter przymusu psychologicznego. Dzieci zawsze uczestniczą w badaniu pod presją jednego lub obojga rodziców. Często są one traktowane jak element w rozgrywce między rodzicami, którzy manipulując uczuciami dzieci, ignorują całkowicie ich potrzeby. Warto przypomnieć, że udział w badaniu psychologicznym jest dobrowolny nawet wtedy, gdy rodzina kierowana jest postanowieniem sądu rodzinnego. Trzecim ważnym czynnikiem określającym specyfikę tej diagnozy jest poziom kompetencji psychologa, który musi mieć obszerną wiedzę o rodzicach i dzieciach poddawanych ocenie, procesach rozwojowych, systemach rodzinnych, zaburzeniach w funkcjonowaniu itd. Te wszystkie problemy dostrzegają psychologowie sądowi niezależnie od różnic w systemie prawnym, na użytek którego sporządzają diagnozy w sprawach rozwodowych i o opiekę nad dzieckiem (Greene, Heilbrun, 2011).

Prześledźmy podstawowe problemy, z którymi musi zmierzyć się psycholog - biegły sądowy w sprawach rodzinnych.

CEL POSTĘPOWANIA DIAGNOSTYCZNEGO

Sąd rodzinny powołuje biegłego psychologa zgodnie z art. 278 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r. nr 43, poz. 296 z późn. zm.), w przypadku gdy w postępowaniu dowodowym niezbędna jest wiedza specjalistyczna. Biegły jest zobowiązany do przeprowadzenia badań psychologicznych i na ich podstawie odpowiada na konkretne pytania sądu. Aby odpowiedzi były użyteczne dla sądu, muszą być jasno sformułowane i zrozumiałe dla osób, które są laikami w dziedzinie psychologii. Tak więc to sąd powołując biegłego, wyznacza swoimi pytaniami cel diagnozy. W sprawach rozwodowych zazwyczaj badanie psychologiczne powinno dostarczyć przesłanek do ustalenia, czy rozwód rodziców nie narusza „dobra dziecka” oraz któremu z rodziców powierzyć stałą opiekę nad dzieckiem. Pytania sądu to przeważnie:

1)    Przeciwwskazania w udzieleniu rozwodu ze względu na dobro dziecka.

2)    Wskazanie opiekuna, który daje lepsze gwarancje zapewnienia prawidłowych warunków wychowawczych.

3)    Ocena kompetencji wychowawczych osób starających się o opiekę nad dzieckiem.

4)    Wskazówki co do form i zakresu opieki ze strony drugiego opiekuna.

5)    Wskazówki dotyczące więzi uczuciowej i zasad kontaktów z rodzeństwem.

6)    Pytania specyficzne - np. dotyczące potrzeby terapii dziecka czy całej rodziny. Skoncentrujemy się na omówieniu trudności przy próbie odpowiedzi na trzy pierwsze

pytania. Pozostałe są bowiem w dużej mierze zależne od wcześniejszych odpowiedzi.

Pierwszym zadaniem psychologa jest zapoznanie się z aktami sprawy, a następnie określenie psychologicznego problemu wynikający z pytań sądu. Podstawową wartością w orzecznictwie rodzinnym jest „dobro dziecka”. W art. 56 § 2 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (Dz.U. 1964 nr 9, poz. 59 z późn. zm.) wyraźnie wskazano, że przesłań-