9773562717

OPIEKA NAD DZIEĆMI - STANDARDY OPINIOWANIA PSYCHOLOGICZNEGO W SPRAWACH...

Przy ocenie wykorzystuje się wszystkie dostępne źródła informacji, przede wszystkim pogłębiony wywiad z rodzicami, pamiętając o tym, że możemy uzyskać autoprezentację daleką od ich rzeczywistych zachowań czy przekonań. W praktyce najczęściej diagnoza kompetencji ogranicza się do postaw wychowawczych rodziców i charakterystyki stylu wychowawczego wynikającego z wypełnionych przez nich kwestionariuszy. Trzeba wyraźnie podkreślić, że funkcjonujące narzędzia kwestionariuszowe do badania postaw rodzicielskich nie pozwalają na ocenę faktycznych sposobów oddziaływania wychowawczego na dziecko. Kwestionariusze te są metodami samoopisowymi, deklaratywnymi, które dostarczają często jedynie wyobrażeń rodziców, jak powinni się zaprezentować, by uzyskać prawo opieki nad dzieckiem. Dane uzyskane z kwestionariusza należy więc zestawiać i konfrontować z wywiadem uwzględniającym przede wszystkim próbki zachowań, których interpretacja pozwala dostrzec faktyczne postawy rodziców. Jednym z podstawowych pytań teoretycznych zadawanych przez psychologów jest relacja między opisanymi wcześniej kompetencjami wychowawczymi a psychicznymi cechami rodziców. Innymi słowy, czy konieczna jest diagnoza osobowości rodzica dla określenia jego zdolności opiekuńczych. Ten problem budzi najwięcej oporu i niechęci rodziców, ale także biegli sądowi nie są zgodni co do tego, w jakim zakresie należy diagnozować osobowość rodziców. Jest oczywiste, że różne aspekty funkcjonowania człowieka, w tym pełnienie ról rodzicielskich, zależą od struktury jego osobowości, sposobu widzenia siebie, spostrzegania świata i innych ludzi, dojrzałości społecznej i emocjonalnej. Pojawia się jednak pytanie, jak głęboko wolno psychologowi wnikać w psychikę rodziców, jeśli celem diagnozy jest jedynie określenie ich zdolności do pełnienia ról opiekuńczych. To poważny problem etyczny przestrzegania granic między możliwościami i umiejętnościami profesjonalisty a diagnostyczną potrzebą naruszania prywatności jego klientów. W tej sytuacji trzeba pamiętać, by nie ulec pokusie poszukiwania dodatkowych, często zbędnych informacji o badanych.

METODY STOSOWANE W PSYCHOLOGICZNEJ DIAGNOZIE RODZINY

Na etapie planowania kolejnych kroków postępowania diagnostycznego najważniejszym momentem jest wybór metod diagnostycznych. Liczne prace (Bartold, Bartold, 2004) analizujące metody stosowane w sprawach opiekuńczych wskazują, że psychologowie wykorzystują najwięcej informacji uzyskanych w wywiadach. Jednocześnie z analiz tych wynika, że dostępne metody testowe są mało użyteczne przy tego rodzaju diagnozie. Trzeba wyraźnie podkreślić, iż to psycholog dokonuje wyboru właściwych metod diagnostycznych, a więc w pełni jest odpowiedzialny za trafność i rzetelność całego postępowania. Nieporozumieniem jest przekonanie, że można określić, jakimi narzędziami w konkretnych przypadkach powinien posługiwać się profesjonalista. Takie próby są podejmowane przez nadzór merytoryczny Ministerstwa Sprawiedliwości nad Rodzinnymi Ośrodkami Diagnostyczno-Konsultacyjnymi. Psycholog wybierając narzędzie diagnostyczne, musi uwzględniać jego walory psychometryczne. W opiniowaniu dla celów sądowych metody psychologiczne muszą spełniać podstawowe warunki trafności, rzetelności, standaryzacji, normalizacji i obiektywizmu. Tak więc stosując odpowiednie testy, dobieramy je:

1)    do określonego problemu wynikającego z postawionych pytań sądu i sformułowanych hipotez;

2)    do badanych osób, ich możliwości poznawczych, wieku itp.;