1108720334

200

Jan Beliczyński

Ksenofont ustami swojego mistrza Sokratesa stwierdza, że gospodarowanie (zarządzanie własnością domową) wymaga wiedzy, podobnie jak inne rzemiosła: medycyna, kowalstwo czy stolarstwo. Sokrates (469-399 r. p.n.e.) zdefiniował zarządzanie jako umiejętność odrębną od wiedzy technicznej i doświadczenia [Higgins 1991, s. 33-61]. W rozdz. VI Oikonomikos Sokrates wypowiada się na temat praktyk zarządzania domem, podejmując dyskusje na temat uniwersalności zarządzania¹⁸. Sokrates porównuje zarządzanie domem do umiejętności i sztuki lekarskiej. Ponadto podkreśla, że dla osiągnięcia efektywności niezbędna jest umiejętność zdobycia zaufania podwładnych, zaspokajania ich istotnych potrzeb, doboru współpracowników oraz korzystania z ich wiedzy i doświadczenia [Ksenofont 1857, s. 19-22].

Ksenofont jako pierwszy wspomina o podziale pracy według kwalifikacji zawodowych i specjalizacji pracy w gospodarstwie domowym oraz pomiędzy niewolników i ich panów. Według niego staranność na nic się nie zda, jeżeli kto nie wie, co i jak powinien czynić [Ksenofont 1857, s. 29-33 i 58]. Zwrócił uwagę, że niemożliwe jest, aby człowiek uprawiający różne rzemiosła był w stanie wykonać wszystkie jednakowo dobrze.

Arystosteles (384-322 r. p.n.e.) w Polityce podaje zalecenie: „Najlepiej przecież postępuje praca, gdy dla jednostki, która ją spełnia, stanowi ona jedyne zadanie [Arystoteles 2004, s. 50 i 106]. Wskazuje, że źródłem sprawności jest specjalizacja. Zauważa że każda praca jest lepiej wykonywana, gdy się jej ktoś wyłącznie poświęca, aniżeli gdy się kilka różnych prac łączy. W Etyce nikoma-chejskiej (podobnie jak Ksenofont) można znaleźć rady, w jaki sposób prawidłowo zarządzać domem, a dziele Polityka - państwem. Według Arystotelesa gospodarowanie wspólnotą rodzinną oznacza realizację życia cnotliwego.

W Etyce nikomachejskiej podaje, że celem sztuki gospodarowania jest bogactwo, a celem dowodzenia - zwycięstwo. Arystoteles podkreśla znaczenie namysłu poprzedzającego działanie¹⁹. Według niego, jeżeli do celu nie można wany zgodnie z narzuconym rytmem ułatwia pracę, zwłaszcza zespołową, a wyłamanie się z rytmu hamuje tempo pracy i utrudnia jej wykonanie [Winnicz.uk 2008, s. 422],

¹⁸    Sokrates mówi Kritobulusowi, że „sztuka zarządzania domem jest nazwą pewnej umiejętności, ta zaś umiejętność okazała się nam jako ta, przez którą mogą ludzie pomnażać swoje domy” [Ksenofont 1857, s. 23].

¹⁹    Pierwsze, najbardziej znane, użycie pierwowzoru słowa „heurystyka” zawdzięcza się Archimedesowi, który odkrywając podstawowe prawo hydrostatyki, miał wykrzyknąć heureka!, co znaczy „odkryłem, znalazłem”. Sztuką odkrywania (ars inveniendi) zajmował się Euklides (325-265 r. p.n.e.), [Piech 2003, s. 2]. G. Polya (1964) zalicza do prekursorów heurystyki greckiego matematyka Pappusa z Aleksandrii (290-360 r. n.e.), który w pracy Collectiones przedstawił nową gałąź wiedzy analyomenos, tj. sztukę rozwiązywania wszelkiego rodzaju zadań, bez względu na tematykę i rodzaj zadania [Pszczołowski 1976, s. 263],