1155787766

50

Zdobyć historię.

przez nią we właściwym czasie syna choćby i dziewki służebnej w jadłodajni czy zajeździć, skoro zarazem Mitroanii to wnuk, Konstancjusza syn, na wielkość więc nieuchronnie skazany jako Ra-gonida. 11, 165)

Poprzestając na tym wewnątrztekstowym przedstawieniu oferowanym przez opowieść Mitroanii, godzimy się na dobroduszną postawę ofiary manipulacji narracyjnej bohaterki. Podejmując własną próbę rekonstrukcji opowiadanego świata, wkraczamy w trudną przestrzeń możliwego przedstawienia. Przeszłość Mitroanii, przedstawiona w rozproszeniu i wielowątkowości, może stanowić reprezentację osadzających się w pamięci wspominającego podmiotu warstw dyskursów. Jednak ten poziom mimetycznego odwzorowania przeszłości nie jest wystarczający dla czytelnika Parnickiego. Pierwszy — ostetntacyjnie oferowany przez tekst — kształ przedstawienia musi zostać przekreślony (przekreślony, a nie odrzucony lub zapomniany!) ; wyłaniający się ze specyfiki opowiadania Mitroanii narracyjny typ sagi zostaje — na drodze analizy tekstu — zanegowany przez czytelnika świadomego arbitralności porządku gatunkowego nakładanego na dzieje.

Model komunikacji tekstu z czytelnikiem staje się w ten sposób modelem referencji. Dialektyka scalania i rozbijania przedstawienia pcha nas w kierunku ponawianej pracy wypełniania i dopasowywania brakujących zdarzeń i urwanych narracji. Parnicki skazuje czytelnika na powtórzenie drogi intelektu poznającego dzieje, zmusza nas do przyjęcia konsekwencji tworzenia powtórnego obrazu przeszłości. Wytwarza w tekście przedstawienie aktywnej recepcji przeszłości, nie w postaci imitacji procesu poznawczego, ale konstruując pozycję czytelnika w miejscu, z którego nie ma on obrazu całości kształtu tekstu, za to na równi z postacią, powinien go zrekonstruuować w anality cznej lekturze.

W pierwszym podejściu do tekstu czytelnik doświadcza obcowania z przestrzenią wypełnioną pismem i mową o przeszłości. Najczęściej nie potrafi dostrzec zasady rządzącej ich przedstawieniem. Oplatające go dyskursy' nie dadzą się uporządkować przez odesłanie ich do układu, który'je wywołał — tj. do źródeł i naukowej historiografii. Podejmowane próby takiej lektury niewiele pomagają w rozumieniu powieści. Jednocześnie w akcję utworu autor wkomponował mechanizmy sterujące lekturą. Tekst, poprzez swoich bohaterów-detektywów, podsuwa czytelnikowi rozwiązania szczegółowych problemów akcji powieści, sugerując, konieczne dla rekonstrukcji, a nie dane bezpośrednio, wyglądy osób i rzeczy. Jest tego jednak zbyt wiele lub za mało. Tekst na pozór przypomina ostentacyjnie niedbały szkic wydarzeń — scenariusz-rozsypankę lub dialogi dramatu pozbawionego didaskaliów. Zburzona fabuła, nieciągła i achronologiczna narracja, brak wyglądów rzeczy i postaci kierują uwagę czytelnika na to, co ukrywa się poza „zdestruowanym proscenium”, które wręcz odpycha odbiorcę pytającego o ukryty, głębszy sens tej niszczącej machiny tekstu. Parnicki nie pozostawia czytelnikowi możliwości wielu wyborów podstawowej strategii lektury. Albo pozwoli się odepchnąć wielkością i złożonością splątanego tekstu, albo podejmie pracę odbudowy przedstawienia.

3.

Wizja Mitroanii

R

ozdzial ósmy pierwszej części powieści stanowi w całości chyba najbardziej wstrząsający rozmachem kreacyjnym wątek pośród wszystkich utworów Parnickiego

Chora, prawie umierająca Mitroania ma wizję własnego pobytu na Przeciwziemi, miejscu jej pośmiertnego sądu. Trudno tę przestrzeń umieścić w eschatologicznej topografii clirzcścijań-stwa. Ani to piekło ani raj, raczej jakaś stacja pośrednia, ale też nie czyściec, którego zresztą nie ma jeszcze w teologii chrześcijańskiej w czasie akcji powieści. Większość autorów piszących o Twarzy księżyca zwracało uwagę na nietypowość tej sceny dla pisarstwa Parnickiego.