1194638921

Możliwość ataku sowieckiego nie została jednak zażegnana¹**. Wrażenia słabości Ukraińców jako bariery antybolszewickiej nie zatarła naturalnie najbardziej błyskotliwa operacja HA w wojnie z Polską, znana jako ofensywa czortkowska (8-27 VI1919). odrzucająca zbliżające się juz doZbrucza wojska polskie z powrotem na linię Gniłej Lipy'⁷¹. Powodzenie ZURL na froncie walk z Polską, oddzielającą Rosję Sowiecką od ośrodków rewolucyjnych na Węgrzech i w Niemczech, przy jednoczesnym załamywaniu się URL pod naporem bolszewików, było dokładną odwrotnością tego. czego od Ukraińców oczekiwano w Paryżu.

8. Decyzjo Rody Najwyższej z 25 V11919 roku

W sytuacji bezpośredniego zagrożenia Galicji inwazją bolszewicką sympatie Rady Najwyższej przechyliły się na korzyść Polski jako jedynej siły zdolnej przeciwstawić się temu niebezpieczeństwu. W tych warunkach sprawa przeprowadzenia granicy polsko-ukraińskiej w Galicji Wschodniej stała się przedmiotem prac Komisji (.'ambona¹⁷¹ i Rady Ministrów Spraw Zagranicznych¹⁷⁷.

Dnia 17 VI Komisja do Spraw Polskich przedstawiła projekty dwóch wariantów granicy między Polską a Galicją Wschodnią, która miała stać się autonomiczną prowincją sfederowaną z Polską na okres 25 lat. Wariant A oddawał Lwów Ukraińcom. wariant B przyłączał zas to miasto wraz z okręgiem naftowym do Polski¹⁷⁴, jako warianty statusu Galicji Wschodniej rozważano: niepodległość lubautonomię w ramach Rosji (granica według linii B). autonomię w ramach Polski (granica według łinii A), przyłączenie do Polski i plebiscyt^,7S. Projekty te na polecenie Rady Czterech zostały rozpatrzone przez Radę Ministrów Spraw Zagranicznych w dniu 18 VI.

W trakcie dyskusji podkreślano, izobok względów politycznych należy brać pod uwagę wojskowe aspekty zagadnienia, wynikające z postępów Armii Czerwonej. Zgodzono się na konieczność polskiej okupacji wojskowej Galicji Wschodniej, przy czym rozważano jej formę i okres'*. W związku z tym rozpatrywano dwa

170    T. Dąbkowski. op.cit.. s. 166:J. Kumaniccki.op.cit..s. 75;K. Lewandowski.Sprawa ukrumska.... S. 103:M. Papierzynska Turek. op. cii.. s. 35.

171    Szerzej o ofensywie czortkowskiej patrz: M Kozłowski, op. cit.. s. 280 290. G. Lukomski. C. Partacz. B. Polak. op. cit.. s. 86-87.226 233: W. Huperl. op. cit. s. 84-96.

172    Decyzja Rady Najwyższej z 19 HI wprowadzono zakaz wysłuchania którcikołwiek ze stron przez jakiekolwiek ciała Konferencji, obecnie zakaz ten uchylono i Komisja Cambona mogła konsul towac się z obiema delegacjami. PPC. t. IV. s. 757-758.

173    Ibidem, s. 828: A. Partyka. op. cit., s. 563.

174    H. Batowski. op. cit.. s. 173-174. Na wariancie A oparła się później propozycja lorda Curzona z 11VII1920 r. we fragmencie dotyczącym Galicji Wschodniej.

175    PPC. 1.1V.s.828; A. Partyka.op.cit.. s. 563;G. Łukomski.C. Partacz. B. Polak.op. cit.. s.286-287.

176    Rada Najwyższa rozważała kwestię Galicji dnia 12 V. jeszcze przed otrzymaniem raportu Komisji Cambona. decydując się na przeprowadzenie plebiscytu w Galicji Wschodniej. Linię demar-przedstawione przez Komisję Cambona warianty: „a) Prowizoryczna administracja pod Wysokim Komisarzem działającym w imieniu Ligi Narodów, z czasową polską okupacją wojskową tak długą, jak to może hyc potrzebne ze względu na zagrożenie bolszewickie i ostateczna konsultacja pragnień mieszkańców, b) Prowizoryczna administracja pod Rządem Polskim z pełną lokalną autonomią i wojskową okupacją jak w (a), i ostateczna konsultacja pragnień mieszkańców". W trakcie dyskusji, mimo sprzeciwu przedstawiciela Wielkiej Brytanii Jamesa Arthura Balfoura. przychylono się do wariantu (b)¹⁷⁷.

Sam pomysł plebiscytu spotkał się ze sprzeciwem barona Sonnino. wskazującego na możliwość powstania natymtlesporowpolsko-czesko-słowacko-rumuńsko-wę-gierskich i spodziewanego wzrostu znaczenia przyszłej „uporządkowanej" Rosji jako czynnika siły w tym rejonie, dążącego do podporządkowania sobie Galicji. Przytaczane raporty wysłanników amerykańskich działających w terenie były przychylne Polakom, ukazując Wojsko Polskie jako ostoję porządku, natomiast rządy ukraińskieokreslając jako destruktywne. Poważną okolicznością, osłabiającą szanse uzyskania przez dyplomację ukraińską decyzji zgodnej z jej pragnieniami, był układ sił politycznych i wojskowych nad Dnieprem. Jak stwierdził J. Cambon. „Kwestia ukraińska jako taka nie może byc rozwiązana, skoro nie wiemy, czym jest Ukraina, ani jaka będzie jej przyszłość". W istniejącej sytuacji. Konferencja nie bez racji uważała, iz alternatywą poddania Galicji Wschodniej polskiej okupacji wojskowej jest pozostawienie kraju sam na sam wobec inwazji Armii Czerwonej. Jak dalece warunki panujące na Ukrainie i w Galicji Wschodniej były egzotyczne dla zachodnich męzow stanu, niech świadczy fakt. ze cała dyskusja zakończyła się wnioskiem sekretarza stanu USA Roberta Lansinga o zwrócenie się do Komisji Cambona z pytaniem, czy „Rusini są przyjaźnie czy tez wrogo nastawieni do Polaków". Z wniosków bardziej konkretnych przyjęto prośbę Balfoura o rozważenie przez Komisję do Spraw Polskich przydatności zastosowania w warunkach Galicji Wschodniej rozwiązań autonomicznych przewidzianych dla Rusi Podkarpackiej. Rada Ministrów Spraw Zagranicznych zgodziła się tez z koniecznością zezwolenia na okupację tego kraju przez Wojsko Polskie'⁷*.

Kwestia ta po raz wtóry rozważona została 25 VI1919 r. podczas dyskusji nad raportem Komisji Cambona. W raporcie stwierdzono istniejącą wsrod Ukraiń-kacyinił pomiędzy obu częściami prowincji mieli przeprowadzić eksperci alianccy. W całej sprawie uznano za właściwe wysłuchać jeszcze obu zainteresowanych stron i przekazać ja Kadzie Ministrów Spraw Zagranicznych. P. Mantoux.op. cit.. t. II. s. 397-398: PPC. t. VI. s. 352-3S3.

177    PPC. t. IV. s. 859.861 862. Komisja rozważała tez projekt autonomii Galicp Wschodniej wzorowany na statusie Rusi Podkarpackiej w planowanym traktacie mocarstw zCSR.

178    Ibidem, s. 828 832.850-855.