1194638975

Zagadnienie przynależności państwowej obu tych prowincji mogło jednak byc elementem presji wywieranej przez rządy sprzymierzone na Bukareszt jedynie wówczas, gdy decyzję w tej sprawie pozostawiano w zawieszeniu. Stan ten miał jednak swoje złe strony i hamował postępy prac Konferencji Pokojowej w kwestiach związanych z rejonem, którego ów problem dotyczył¹*⁴. W tej sytuacji dążenie do uregulowania spornych zagadnień stawało się coraz bardziej uzasadnione. Zmieniać się zaczęła również sytuacja polityczna samej Rumunii. Dnia 9 XI11919 r. podpisała ona traktat z Saint-Germain-en-Laye wraz z zawartymi w nim klauzulami mniejszościowymi i nabyła tym samym prawne podstawy swego władania na Bukowinie³*⁵. Wskutek tego wydarzenia, jak również w następstwie przyjęcia przez Rumunię traktatu z Neuilly-sur-Seinc. przewodniczący delegacji zwycięskich mocarstw, na wniosek Francji, postanowili w dniu 18 XII

1919    r. ogłosić podjętą 1 VIII1919 r. i pozostającą dotąd w zawieszeniu decyzję w sprawie Bukowiny, mocą której oddano ten kraj Rumunii, zachowując dawną granicę prowincji, z wyjątkiem odcinka dotyczącego kolei Kołomyja-Zaleszczyki. Zaznaczono jednak, iz Rumunia nie spełniła wszystkich ządan Konferencji³⁴⁶.

Ostateczne załamanie się Denikina w grudniu 1919 r.. a wTaz z nim zniknięcie szansy na zwycięstw-o „białej" Rosji, zmieniło także stosunek Głównych Sprzymierzonych i Stowarzyszonych Mocarstw'do kwestii przynależności państwowej Besarabii. Dnia 29 XII1919 r. w trzecich z kolei wyborach, przeprowadzonych bez różnicy narodowości, przedstawiciele Besarabii powtórnie głosowali za połączeniem się z Rumunią. Zostało to dc facto uznane przez Paryską Konferencję Pokojową. ale nie ogłosiła ona oficjalnie swej aprobaty w tej sprawie³⁶⁷. Podczas dyskus ji przeprowadzonej na naradzie premierów rządów pięciu wielkich mocarstw 19 11920 r. Besarabię. obok innych krajów oderwanych od Imperium Rosyjskiego, od Kaukazu po państwa bałtyckie i Polskę, uznano za czynnik antybolszewicki¹⁶*. Nazajutrz w tym samym gronie wystąpił nowy premier Rumunii Alexandru Vaida-Voevod^36,1 stwierdzając, iz nie ma juz nadziei, aby Kołczak³⁷⁰ (sic!) pobił bolszewików. Mimo ze Clemenceau zastrzegał się. iz to nic rachuby na zwycięstwo

364    PPC. t. VII. s. 559-560; PPC. I. IV. s. 822-823.

365    W. Balccrak. op. cit.. s. 13.

366    PPC. t. IX. s. 596*597.605*606.

367    Ibidem. 5.915.

368    Ibidem. $.898.

369    Ibidem, s. 915.

370    Sukcesy Kołczaka przypadły na marzec kwiecień 1919 n; 14 VII Armia Czerwona zdobyła Omsk. co oznaczało ostateczną klęskę admirała. Dlatego logiczniej byłoby mówicoDenikinie. który sukcesy odnosił w sierpniu październiku 1919 r.. a kieski na koniec października 1919 r.-styczen

1920    r. Patrz: P. Chmielewski. M. Wilk.op. cit.. $. 81 84.

„białej" Rosji były powodem odraczania decyzji Konferencji w sprawie Besarabii. lecz bezprawna okupacja Węgier przez wojska rumuńskie, teza. iz główną przyczyną zwłoki było jednak oczekiwanie na zwycięstwo Armii Ochotniczej, wydaje się mieć silne podstawy Ostatecznie Clemenceau dał zapewnienie, ze przyznanie Besarabii Rumunii zalezy tylko od wycofania jej wojsk z Węgier. Przeciw'takiemu postawieniu sprawcy słabo i nieskutecznie protestował jedynie Lloyd George*⁷¹.

Dyplomacja rumuńska, mimo dalszych swych wysiłków, nie uzyskała jednak pełnego sukcesu, wyrażającego się w uznaniu przynależności tej prowincji do Rumunii przez wszystkie zainteresowane strony. Konferencja Pokojowa sankcjonowała jedynie okupację w^rojskow'ą Besarabii. a dnia 91111920 r. Rada Najwyższa (Wielka Brytania. Francja. Włochy) uznała połączenie tego kraju z Rumunią, ale /. zastrzeżeniem dla „przyszłej Rosji" prawa odwołania się w tej sprawie do Ligi Narodów. Osobny traktat miał regulować kwestię mniejszości na tym terytorium. Dnia 28 X 1920 r. po zawarciu rozejmu polsko-sowieckiego. Wielka Brytania. Francja i Włochy podpisały układ akceptujący bez zastrzezen granicę Rumunii w Besarabii i posiadanie przez nią tej prowincji. Stany Zjednoczone oraz Rosja Sowiecka nie uznały jednak tego traktatu, a komisarz ludowy spraw zagranicznych Gieorgij Cziczerin złozył przeciw niemu protest*⁷¹, który naturalnie w niczym nie mógł zmienić istniejącej sytuacji. Walka dyplomatyczna o przynależność państwową Bukowiny i Besarabii. prowadzona na forum Paryskiej Konferencji Pokojowej, dobiegła kresu, kończąc się faktyczną realizacją rumuńskich postulatów' terytorialnych.

Przeprowadzone powyżej rozważania pozwalają zauwazyc. ze jakkolwiek narodowy ruch ukraiński wysuwał pretensje do obu tych terytoriów, to jednak fakt ten miał znikomy w^ływ na decyzje podjęte przez obradujących w Paryżu męzow stanu. Aktywność polityczna delegacji ukraińskiej zaznaczyła się wyraźniej jedynie w kwestii Bukowiny. Problem ten był jednak dla jego głow-nego ukraińskiego promotora ZURL - zagadnieniem drugorzędnym i występował zawsze na marginesie konfliktu z Polską o Galicję Wschodnią. Brak poważniejszej aktywności ukraińskiej ludności Bukowiny i niedysponowanie przez nią innymi ogniskami własnej działalności politycznej, takimi jak na przykład emigracja, która, przypomnijmy to. w przypadku Rusi Podkarpackiej odegrała znaczną rolę. powodował, ze dyplomacja ukraińska pozbawiona była możliwości szerszej działalności na tym polu. Z chwilą załamania się ZURL wszelka akcja w tym kierunku na forum Konferencji Paryskiej praktycznie ustała, gdyż URL nie wykazywała

371    PPC. t. IX. S. 915-917.

372    W. Balccrak.op.cit..s. 14; H. W. V.Temperley. op.cit..t. III,s. 229; R. Tontecki.Kwestia ukra-inskd.... s. 31. Z. Zaks. Radziecka Rosia~., s. 82.

109