1194639011

znalazły się w granicach czterech państw - ZSRR. Polski. Rumunii i Czechosłowacji z których tylko z ostatnim ani URL. ani ZURL nie prowadziły wojny⁴”.

Wnioski wypływające z analizy całości przedstawionej problematyki pozwalają stwierdzić, ze:

1.    Kwestia ukraińska na forum Konferencji Pokojowej w Paryżu rozpatrywana była dwutorowo: a) jako częsc problemu ogolnorosyjskiego. b) jako jedno z zagadnień związanych ze spadkiem po monarchii austro-węgierskiej, przy czym na uwagę zasługuje fakt. iz nie utworzono żadnej Komisji do Spraw Ukraińskich na wzór tych. które zajmowały się problemami polskimi, czechosłowackimi czy rumuńsko-jugosłowiańskimi.

2.    Ziemiom ukraińskim byłych Austro-Węgier poświęcono na Konferencji o wiele więcej uwagi, co wynikało z faktu, ze wszystkie strony konfliktu na owym obszarze uznawały jej autorytet i w mniejszy lub większy sposob były zarowno w tej. jak i w innych sprawach, uzależnione od poparcia zachodnich aliantów. Rozstrzyganie o losach tych terytoriów nie budziło tez wątpliwości co do kompetencji Konferencji Pokojowej, czego nie można powiedzieć o decyzjach podejmowanych w stosunku do krajów należących przed 1914 r. do byłego sprzymierzeńca z czasów wojny, którym była Rosja.

3.    Ukraina Naddnieprzańska nie była tak częstym przedmiotem obrad paryskich. jak pozostałe ziemie ukraińskie, gdyż stanowiła teren konfliktu sił bądź nieuznających powagi Konferencji (bolszewicy), bądź posiadających jednoznaczne poparcie mocarstw zachodnich, wykluczające wspieranie strony ukraińskiej („biali").

4.    Problem ukraiński na Konferencji Pokojowej w Paryżu rozważany był głownie w jego aspekcie antybolszewickim i w tym kontekście Ukraińcy przegrali w oczach wielkich mocarstw konkurencję ze wszystkimi swymi przeciwnikami (tzn. Polską. Rumunią i „białą" Rosją), którzy uznani zostali za skuteczniejszą •zaporę przeciw Armii Czerwonej.

5.    Nad całością problemu ukraińskiego az do roku 1920 ciążyła nadzieja mocarstw zachodnich na odbudowę „uporządkowanej" Rosji, na rzecz której owe mocarstwa niewątpliwie przeniosłyby swe poparcie w kwestii wszystkich spornych obszarów ukraińskich.

459 R. Torzecki. Kwsiui ukrdinsioi.... $. 31 podaje, iz według nieco zawyżonych danych ukra inskich stan na rok 1931 przedstawiał się następująco: ZSRR - 30 38 min Ukraińców 1760.5 tys. km* ukraińskiego terytorium narodowego (według autora 30-32 min). Polska - 4,8-7.2 min i 132^ tys. km* (w istocie 4,5-S.S min). Rumunia -1-0,7 min i 17.6 tys. km*. Czechosłowacja - 0.7 min 530 tys. i 15 tys. km^; (bez emigracji ukraińskiej poza Rusią Podkarpacką).

6.    Słabość militarna, mnogość przeciwników i skutkiem tego względnie szybka utrata terytorium, przesądziła o możliwościach działania dyplomacji ukraińskiej na forum międzynarodowym.

7.    Początkowa współpraca Ukraińców z państwami centralnymi miała przez długi czas negatywny wpływ na stosunek aliantów do sprawy państwowości ukraińskiej i wykorzystywana była propagandowo szczególnie przez Polskę.

8.    Ostateczny rezultat zmagań ukraińskich z lat „rewolucji narodowej" 1917-1923 spowodował, iz Ukraińcy znaleźli się w gronie narodow niezadowolonych i wrogich porządkowi wersalskiemu, co w następstwie, przy stosunkowo niskim poziomie kultury politycznej szerokich kręgów ludności ukraińskiej, wytworzyło klimat sprzyjający rozwojowi ruchów narodowych o charakterze skrajnym, orientujących się na państwa rewizjonistyczne i nowy konflikt zbrojny umożliwiający głębokie zmiany polityczne w Europie.

9.    Na szczególne podkreślenie zasługuje fakt. iz w- wyniku klęski poniesionej przez Ukraińców w ich walce o niepodległość, stali sięoni jedynym kilkudziesię-ciomilionowym narodem europejskim pozbawionym własnego niepodległego państwa. W ramach kształtującego się porządku wersalskiego była to rzecz bez precedensu.

Bilans omawianego okresu nie był więc dla Ukraińców korzystny. Niewątpliwie straty przeważały nad osiągnięciami. Nie ulega jednak wątpliwości, iz lata 1917-1923 dały narodowi ukraińskiemu rzecz bardzo cenną. Tradycję dokonanego czynu - poczucie sprawstwa. Lata te weszły na trwałe do historii ow^ego narodu. Wydarzenia, które wówczas miały miejsce, zapadły w jego tradycję jako akty przez niego samego dokonane, na jego własny rachunek. Świadomość istnienia takich chwil w życiu każdego narodu jest niezwykle ważna, gdyż tworzy własną, odrębną tradycję historyczną, będącą jednym z podstawowych wyróżników odrębności narodowej, a tym samym i jednym z fundamentów istnienia narodu jako takiego.

141