1484605538

Rudofl Dupkala

Od Sokrata sa - podia Patoćku - odvodzuje aj tzv. mravna otazka, lebo prave on boi nielen zakladatelem humanismu, ale aj vynalezcem moralniho problemu, resp. mravm otazky [11,139].

Objavenie sa mravnej otazky je podia Patoćku spate s procesom sebapoznavania sa ćloveka a ćlovek sam seba zaćal poznavat’ vtedy, ked’ sa naućil zaujlmat’ od seba odstup, ked’ sa dokazal vlastnou duchovnou aktivitou postavit’ akoby, nad seba, ked’ sa naućil vidiet’ seba sameho v urćitej perspektive [3], ked’ boi prinuteny żit’ nielen so sebou samym, ale (a to predovśetkym) aj s celkom, v ktorom boi existencialne zakotveny.

Patoćka zaroveń zdórazńuje, że uż od ćias Sokrata (ći Platona) je mravnd otazka, resp. moralni problem soućastt ontologicke otazky a nikoli naopak [11, 141]. V tejto suvislosti poznamenava, że ako Sokrates, tak aj Platon hladaju prave sucno (bytie), także: pohyb, ktery oba, ućitel i żak, ve svem filosofovani vykonavajt, zda se byt jediny identicky pohyb myśli, a prece jsou to ve skutećnosti dve ruzna hnuti, z nichź prvni jde za pravym bytim cloveka, druhe za pravym poślednim zakładem veśkerenstva vubec [11, 143].

Na pozadi tejto komparacie Patoćka ukazuje, że vazbu mravnej otazky na onto-lógiu treba vmmat’ v sokratovskom a nie platonskom kontexte. Moralka suvisi s bytim ćloveka, konkretne s vedomou sebatvorbou ćloveka a to znamena, że predovśetkym so starosfou o duśu, lebo prave sokratovska Starost’ o duśu je podia Patoćku - uvedomelou tvorbou vlastnipodstaty [11,146].

Ako si ćlovek sam vytvara svoju podstatu, vytvara si aj zmysel svojho żivota. Skut-oćny zmysel ma pritom iba dobry żivot. V danom kontexte Patoćka upozorńuje, że Sokrates nema żadnych dogmat, ktere by lidem doporućoval a żadnych pozitivnich moralnich nauk jeż by lidem predkladal jako żivotni recepty [4]. Jeho ukolem je budit lidi kjejich vlastni bytosti, k vlastni podstate. Sokrates nem tudiż żadnym suchym intelektualisto^ jeho intelektualisticka logicka metoda sloużijen uloze żivotniho, mravniho uvedomeni [11,146].

K mravnemu uvedomeniu pritom - ako podia Sokrata, tak aj podia Patoćku - możno dospiet’ len na zaklade uvedomenia si toho, co je mravne nedostatoćne, teda toho, ćo je produktom jeho nedokonalosti, lebo ćlovek je od prirody bytost’ nehotova a nedotvorena. Napriek tomu (ći prave preto?), że ćlovek si tuto svoju nedokonalost' a nedotvorenosf uvedomuje, dostava możnost’ prekonat’ ju vlastnou sebatvorbou. Sokrates - piśe Patoćka - vi o tom, jak vyvraceni toho, co je mravne nedostatećne, nepostaći kplnemu urćeniżivota [11, 144].

Z toho vyplyva, że vedenie nevedenia, elenktika, resp. vyvracanie toho, ćo je i mrav-ne nedostatoćne, je lenjednou strankou uvedomelej sebatvorby - strankou negativnou. Sokrates - podia Patoćku - naznaćil aj druhu stranku sebatvorby - stranku pozitivnu

12

^rerg - MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE - NR 3/2007