1484605544

Rudofl Dupkala

Zda sa, że rozhodujucim normativnym elementom Patoćkovej filozofie je prave je-ho moralna nauka, która ma charakter humanistickej etiky. K podstatnym prindpom tejto etiky patri pravo na slobodne prejavovanie sa ludskej autenticity. Autenticita je dobra. Neautenticki ludia nemóżu żif v pravde a tak su svoji'm sposobom nemordlni [8],

Tieto motivy Patoćka dalej rozyija najma v poslednom, tzv. chartistickom obdobl svojej tvorby, t.j. v obdobi od prijatia daklaracie o ludskych pravach v Helsinkach r. 1975 aż do verejnej prezentacie „Charty 77“, która upozorńovala na potrebu re-alneho uplatńovania vyśśie uvedenej deklaracie aj vo vtedajśom Ćeskoslovensku.

V tomto obdobi sa Patoćka zaćal intenzivnejśie zaujimat’ nielen o konkretne podo-by vykonavania politickej moci v totalitnom systeme, ale tież zaćal zasadne dife-rencovat’ medzi tzv. moralkou osebe a moralkou formalnou, prileżitostnou, uskoćnou a pod.

Dokłada to najma jeho chartisticky text znamy pod nazvom O povinnosti branit se proti bezpravl, kde v tejto suvislosti konstatuje: aby lidstvo klidne rozvijelo możnosti instrumentalniho rozumu, aby byl możny pokrok vedeni... k tomu je zapotfebl, aby było presvedćeno o nezbytnosti vsech zavaznych princlpu a aby było s to vymezit hlavnl clle lidskeho usilovanl. Jinymi slovy: poźaduje se tu... nikoliv uskoćna a prileżitostnd mora-Ika, moralka o sobe... Bez moralni zakladny, bezpresvedćem, ktere by nebylo pouze veci oportunismu a oćekavanych vyhod, nemuże fungovat ani sebeznameniteji technicky vybavena spolećnost. Moralka tu vśak neni k tomu, aby spolećnost fungovala, nybrż proste proto, że clovek je ćlovekem. A nikoliv ćlovek je to, kdo podle svych potreb, prani a tendenci svevolne vymezuje, co je moralka, nybrż moralka sama ćloveka definuje [17, 31-34].

Niet pochybnosti o tom, że tieto uvahy o moralke z poloyice 70-tych rokov sa do istej miery odliśuju od sokratovskeho yymedzenia moralky, resp. „moralnej nauky, z obdobia 50-tych rokov. Pravdepodobne najma z dóvodov, które si vyżiadala konkretna (politicka) situacia około pripravy a prezentacie Charty 77, Patoćka zdórazńuje, że nie ćlovek (rozumej politicky vladnuci ćlovek) svojvol’ne vymedzuje to, ćo je moralka, ale moralka (chapana ako leitmotiv zavaznych principov, które su spate s dodr-żiavanim ludskych prav) definuje spravodliveho ćloveka a spravodlivu (demokraticku) spoloćnost’. Teda: moralka - v tomto chartistickom obdobi - uż nie je tak zjavne podm-ieńovana ludskym ćinitelom, ako tomu bolo v jeho sokratovsky ladenej moralnej naukę z 50-tych rokov.

Z Patoćkovych uvah, które boli prezentovane v tomto poslednom obdobi jeho tvorby dokonca vyplyva, że moralka może byt’ vnimana aj ako zakład vedeni, co znam-ena, że mravnost’ (prejavovana v najróznejśich podobach starosti o duśu) podmieńuje

18    - MIĘDZYNARODOWE STUDIA FILOZOFICZNE - NR 3/2007