1899518930

34

ANDRZEJ PASZEWSKI

rzutnie u wszystkich organizmów, można jednak znacznie zwiększyć częstość ich pojawiania się przy pomocy wielu środków. Jednym z najsilniejszych jest promieniowanie jonizujące i ono stanowi właśnie główne niebezpieczeństwo wybuchów jądrowych. W pracowniach naukowych, gdzie dąży się specjalnie do wywoływania u badanych organizmów różnego typu mutacji, aby otrzymać materiał do badań mechanizmów dziedziczenia, przekonano się, że mutagennie działa szereg substancji chemicznych. Należą do nich między innymi związki o silnie utleniających własnościach. Podobnie mutagenami są tzw. analogi substancji wchodzących w skład DNA, czyli związki, które są do tych substancji na tyle podobne, że mogą być na ich miejsce wbudowywane do DNA, jednakże nie spełniają roli biologicznej składników oryginalnych.

Powtarzałem już wielokrotnie, że DNA przenosi informację genetyczną. Nasuwa się z kolei pytanie, czego konkretnie ta informacja dotyczy, bo samo stwierdzenie, że określa ona cechy organizmu, nic nam jeszcze nie mówi. Jak wskazują niewątpliwie wyniki badań biochemicznych, wszystkie czynności organizmu, cały jego metabolizm warunkowany jest dużą rodziną wielocząstkowych związków chemicznych zwanych białkami. Istnieje duża analogia pomiędzy budową DNA i białek. Te ostatnie zbudowane są z połączonych w łańcuchy elementów zwanych aminokwasami, z tym, że jest ich dwadzieścia rodzajów, a nie cztery jak w DNA. Ilość możliwych kombinacji aminokwasów w złożonych z nich długich łańcuchach białkowych jest liczbą astronomiczną. Dzięki temu właśnie istnieje w przyrodzie tak wielka różnorodność białek, a co za tym idzie, różnorodność organizmów. Nic więc prostszego, jak przyjąć, że informacja zawarta w DNA dotyczy właśnie budowy białek. Jeśli tak jest istotnie, to należałoby się spodziewać, że wszelkie zmiany w materiale dziedzicznym odbijają się w zmianach w budowie białek. Z tego punktu widzenia przebadano dotąd stosunkowo niewiele przypadków, ponieważ wiąże się to z niezwykle żmudnymi pracami analitycznymi. We wszystkich przypadkach stwierdzono jednak, że mutacja rzeczywiście wyraziła się zmianą w budowie białka.

U ludzi występuje schorzenie zwane anemią sierpowatą, które jest spowodowane mutacją jednego genu. U osób dotkniętych tą chorobą czerwone ciałka krwi przyjmują kształt sierpowaty przy niskim ciśnieniu parcjalnym tlenu, a poza tym są one nietrwałe, co powoduje stany anemiczne. Jak się okazało, cała anomalia morfolo-giczno-fizjologiczna spowodowana jest zamianą jednego tylko aminokwasu spośród kilkuset w białku hemoglobiny na inny. Mia-