2091575818

MEDIAMORFOZA - RZECZ O PRZYSZŁOŚCI MEDIÓW

• • •

23

nizm technologiczny nie jest „twardy”, ale raczej „miękki”. W rozróżnieniu tym przyjęto stanowisko P. Levinsona, który stwierdza: „Gdy system informacji wywiera nieuchronny, niemożliwy do przekreślenia skutek społeczny (lub innego rodzaju) teoretycy mediów określają taką relację mianem „twardego” determinizmu. [...] otóż media rzadko kiedy (jeśli w ogóle) wywierają absolutne, niemożliwe do uniknięcia skutki społeczne. Wygląda to raczej tak, że umożliwiają wydarzenia, których forma i konsekwencje są skutkiem innych czynników niż działająca w danym wypadku technologia informacyjna. Teoretycy mediów określają ten rodzaj determinizmu jako „miękki” [...].

Zgodnie z takim przekonaniem, technologiczny rozwój mediów jest zespołem czy też kompleksem pewnych potencjalnych możliwości, których społeczny zasięg, zakres i skala zastosowań są w istocie pochodnymi działania wielu innych elementów tworzących złożony system społeczny procesu komunikowania.

Pojawianiu się nowych technologii, czy też innowacji w zakresie istniejących technologii często towarzyszy brak dystansu niezbędnego dla oceny znaczenia i konsekwencji ich zastosowania, a tym samym skłonność zarówno do ich przeceniania, jak też bagatelizowania. Pejzaż medialny 1975 roku wydawał się stosunkowo prosty: prasa drukowana, radio i telewizja. Pozyskiwanie informacji kojarzone było przede wszystkim z biblioteką oraz z drukiem, mikrofilmami, papierem, fiszkami i czymś do pisania. Technologia druku rozpoczynała powolny odwrót od techniki gorącej do zimnej (offsetowej). Lasery, światłowody, miniaturowe kamery wideo, podręczne zestawy telewizyjne, odtwarzacze dysków kompaktowych (lasero-fony?), cyfrowe faksy, telefony komórkowe oraz przenośne komputery albo czekały na swoje odkrycie, albo znane były nielicznym pracownikom i badaczom eksperymentalnych laboratoriów i instytutów. Wydawcy, którzy w połowie lat 80. zainwestowali niemałe pieniądze w skojarzony z usługami on-line wideotekst ponosili znaczne straty finansowe i prognozowali brak przyszłości dla tego rodzaju usług. Niemal do połowy tejże dekady, popularne przewidywania artystyczne i futurologiczne zakładały wizję świata kontrolowanego przez kilkadziesiąt wielkich komputerów. Jak trafnie zauważa Stanisław Lem w 1993 roku w Bonn nakładem federalnego ministerstwa ukazała się praca poświęcona technologiom XXI stulecia, w której ani słowa nie poświęcono ogólnoświatowej łączności (World Wide Web) ani też biotechnologii^{1 2}.

Tempo zmian oraz ograniczona zdolność oceny ich znaczenia prowadzą do zjawiska określonego przez P. Staffo jako „technomyopia”, a więc do przeceniania w perspektywie krótkiego czasu wpływu nowej technologii, a następnie, kiedy nie potwierdzą się oczekiwania, do ignorowania jej następstw długoterminowych³. Wybiegając zatem myślą w przyszłość, dobrze jest zachować pewien umiar i mieć w pamięci doświadczenia płynące z analizy historii rozwoju mediów.

Perspektywa historyczna rozwoju mediów wskazuje na proces przypominający ewolucję gatunków biologicznych - nowe formy medialne rozwijały się często jako pewne wzbogacenie lub poszerzenie fonu wcześniej istniejących. W tym zakresie dokonuje się ciągły proces przekształceń i dostosowań. Malarstwo klasyczne poprzedziło rozwój fotografii, która gdy powstała (rok 1839 - prace L.J.M. Daguerre’a i W.H.F. Talbota), stosunkowo szybko została przyjęta i rozpowszechniona, ponieważ ludziom bliski był, za pośrednictwem malarstwa,

1

P. Levinson, op.cit,. s. 19-20.

2

S. Lem, Okamgnienie, Kraków 2000, s. 5-6.

3

⁷ Paul Saffo and the 30-Ycar Rulc (1992): Design World s. 18, cyt. za R. Fidler, op. cit.