223428088

140

Recenzje

Hamburg Groszstadt und Welthafen. Festschrift zum XXX. Deutschen Geographentag 1—5. August 1955 in Hamburg. Kieł 1955, s. 326.

Omawiana praca jest zbiorem referatów, wygłoszonych w Hamburgu na XXX Zjeździe Geografów. Zwyczaj wydawania dzieł okolicznościowych, związanych bądź z jubileuszami uczonych, bądź też ze zjazdami naukowymi, jest praktykowany w Niemczech od dawna. Dzieła takie stanowią często zbiór artykułów różnych autorów na jeden lub kilka tematów. W tym przypadku poszczególne artykuły wykazują bardzo różny poziom naukowy. Nie mamy więc tu do czynienia z jednolitą monografią miasta.

Całość materiałów zamknięto w 3 dziełach, omawiających kolejno: środowisko geograficzne, miasto i port. Podział ten nie ma większego znaczenia zarówno dla zakresu treści artykułów, jak i ich segregacji. Do zbioru włączono bowiem artykuły bez uprzedniego porównania ich ze sobą, w wyniku czego kilku autorów powtarza te same stwierdzenia. Razi rozwlekły, narratorski styl wielu prac i przeładowanie opisów faktami mniejszej wagi, z równoczesnym pominięciem lub pobieżnym potraktowaniem zagadnień należących do bieżącej problematyki badawczej miasta metropolitalnego. Charakterystyczna jest przewaga strony opisowej nad bardzo ubogą częścią graficzną (brak nawet przeglądowego planu miasta i okolic).

W części fizycznogeograficznej zwraca uwagę artykuł omawiający ostatnie wyniki badań głębokiego podłoża i stosunków hydrogeologicznych, oparte na pomiarach geofizycznych, a zwłaszcza sejsmicznych (E. Koch — Hamburgs Unter-grund). Nie mniej ciekawa jest analiza krajobrazu naturalnego Hamburga (W. Briinger — Die Landschaft Hamburgs und ihre natiirliche Gliederung) z próbą jego podziału na jednostki, w ramach których scharakteryzowano współczesne użytkowanie ziemi.

Dwa następne artykuły poświęcono omówieniu rzeki Łaby. Pierwszy z nich (M. Krause — Die Elbę, Hamburgs Lebensader) przynosi suchy opis zadań Zarządu Dróg Wodnych Hamburga, podczas gdy drugi ma charakter bardziej problemowy (W. H e n s e n — Stromregelungen, Hafenbauten, Sturmfluten in der Elbę und ihr Einfluss auf den Tideablauf). Zreferowano w nim badania nad wpływem budowli wodnych z ostatnich dziesięcioleci na przebieg pływów. Jednym z wyników tych obserwacji było stwierdzenie, że zasięg pływów przesuwa się w górę rzeki.

Dział pierwszy kończą uwagi o klimacie Hamburga (H. Seilkopf — Zum Lageklima und Witterungsklima des Hamburger Raumes). Poruszono w nim również, posługując się danymi z okresu 100 lat, zagadnienie zmian klimatu. Zdaniem autora nie jesteśmy w stanie ekstrapolować dalszego przebiegu klimatu, gdyż ten ostatni podlega zmianom, a nie tylko wahaniom.

Dział drugi pt. Miasto otwierają dwa artykuły o charakterze czysto historycznym. Pierwszy z nich (A. R u s t — Die Entwicklung der steinzeitlichen Kulturen im Raum von Hamburg) podsumowuje dotychczasowy dorobek badań archeologicznych na terenie Hamburga i okolic. Szczególnie ciekawe są próby powiązania śladów osadnictwa ludzkiego z odpowiednimi okresami ostatniego glacjału i postglacjału. Autor drugiego artykułu (R. Schindler — Hamburg in vor- und friihge-schichtlicher Zeit) kontynuuje uwagi archeologiczne, by następnie zająć się okresem wczesnohistorycznym (pierwsze wzmianki historyczne o mieście, jego rozplanowanie, zabudowa i funkcje). Następny artykuł (J. B o 1 1 a n d — Hamburgs Weg zur Groszstadt) jest dobrą próbą pokazania przemian układu przestrzennego miasta na podstawie starych planów z drugiej połowy XVI wieku, z XVII i XVIII w. Autor nie ogranicza się tylko do opisu analitycznego planów, ale próbuje przedstawić wygląd miasta, zmiany w jego rozplanowaniu i użytkowaniu ziemi, przystosowanie te-