2048738643

Barbara Gieroba, Adrianna Dudek

lipoksygenazy. Podczas dalszych reakcji 13-HPLA ulega cyklizacji, co prowadzi do powstania kwasu 12-okso-fitodienowego (12-oxo-PDA), którą to przemianę katalizuje cyklaza tlenku alllenowego (AOC). Związek ten podlega reakcji redukcji i procesom potrójnej p-oksydacji, w wyniku których następuje skrócenie łańcucha bocznego i przyjęcie formy pentenylu. Skutkiem szlaku przemian kwasu linolenowego jest utworzenie kwasu(+)-7-iso-jasmonowego mającego zdolność do epimeryzacji do kwasu jasmonowego [1, 2, 5].

2.3. Budowa chemiczna i metabolizm jasmonianów

Podstawą budowy związków zaliczanych do jasmonianów jest pierścień cyklopentanowy z trzema różnymi podstawnikami w pozycji C-3, C-6 i C-7. Jasmoniany wykazują aktywność optyczną, co skutkuje istnieniem stereo-izomerów. Izomery (-) odznaczają się zdolnością epimeryzacji do izomerów (+) charakteryzujących się znacznie niższą aktywnością biologiczną. Według nomenklatury genewskiej kwas jasmonowy jest określany jako kwas 3-okso-2-(2-cis-pentenyl)-cyklopentaoctowy (Rys. 2) [1, 2].

Można wyróżnić dwie grupy pochodnych kwasu jasmonowego (JA). Pierwszą grupę stanowią związki powstające w wyniku przemian kwasu-linolenowego i należą do niej 9,10-dihydro-JA; 4,5-didehydro-JA oraz 3,7-didehydro-JA. Ich występowanie wykryto w owocach Vicia faba i w liściach Eąuisetum sylvaticum. Natomiast (+)-9,10-dihydro-7-iso-JA oraz (+)-4,5-didehydro-7-iso-JA występują u grzyba Botryodiplodia theobromae. Kwas kukurbinowy jest produktem redukcji grupy ketonowej w pozycji C-6 kwasu jasmonowego prowadzącej do powstania grupy hydroksylowej (Rys. 2). Kwas ten może ulegać glikozylacji, metylacji i hydroksylacji. Jego obecność stwierdzono w nasionach Cucurbita pepo, w liściach Eąuisetum sp. i w łodygach Hordeum vulgare [1,6].

Do drugiej grupy zaliczamy metabolity wtórne JA, czyli związki powstające na drodze przemian metabolicznych JA. Na skutek hydroksylacji w pozycji    C-12 powstaje    kwas tuberynowy (kwas 12+hydroksy-

jasmonowy), który występuje w Solanum tuberosum (Rys. 2). Obydwa stereoizomery JA oprócz hydroksylacji mogą ulegać glikozylacji (sprzęganiu głównie z glukozą i gencjobiozą) i łączyć się z aminokwasami występującymi w konfiguracji S [2]. Dotyczy to aminokwasów aromatycznych (koniugaty z fenyloalaniną, tryptofanem i tyrozyną znajdują się w kwiatach), jak i alifatycznych (koniugaty z izoleucyną wykryto w liściach i owocach, a z leucyną i waliną w liściach Vicia faba). Mniej powszechne jest sprzężenie kwasu jasmonowego z tyraminą - biogenną aminą powstającą w wyniku dekarboksylacji tyrozyny. Koniugat ten został wykryty w pyłku petunii. Co więcej, jasmoniany gromadzące się w roślinach wytwarzających bulwy (głównie kwas tuberynowy) mogą ulegać sulfonowaniu, czyli łączeniu z siarczanami [6]. Koniugaty z aminokwasami,

10