2048738654

Barbara Gieroba, Adrianna Dudek

5.2. Kwas jasmonowy jako hormon stresowy

Następstwem oddziaływania na rośliny różnych stresorów jest zmiana równowagi hormonalnej w komórkach i tkankach. Określenie czynniki stresowe odnosi się do wszystkich czynników środowiska, których działanie na rośliny może prowadzić do zaburzeń struktury i funkcji organizmu. Czynniki stresowe można podzielić na dwie grupy:

•    abiotyczne, do których zalicza się wpływ promieniowania, temperatury, suszy lub zatopienia, niedoboru tlenu, dostępnych substancji odżywczych i minerałów oraz czynników mechanicznych (wiatr, pokrywa śnieżna);

•    biotyczne, do których zalicza się oddziaływanie innych roślin (allelopatia, pasożyty, zagęszczenie), zwierząt (żerowanie, deptanie), mikroorganizmów i ludzi (pestycydy, zanieczyszczenia przemysłowe).

W ochronie przed tymi czynnikami rośliny syntetyzują mniej hormonów stymulujących wzrost - auksyn, cytokinin i giberelin, a więcej hormonów stresowych, do których należą kwas jasmonowy, etylen i kwas abscysynowy. Regulatory te powodują zahamowanie wzrostu elonga-cyjnego komórek, a także przyspieszają dojrzewanie i starzenie się tkanek. Związki te mogą także indukować spoczynek. Biosynteza hormonów stresowych warunkuje uruchomienie mechanizmów kontrolnych, które pozwalają przetrwać roślinie warunki stresowe. Przykładem może być zmniejszenie transpiracji w warunkach suszy poprzez zrzucenie liści [4],

Dany hormon pełni funkcję aklimatyzacyjną roślin do czynników stresowych, jeśli spełnia poniższe kryteria:

•    działanie czynnika stresotwórczego powoduje uwolnienie hormonu z formy nieaktywnej lub zapoczątkowuje albo przyspiesza jego syntezę;

•    zahamowanie syntezy hormonu znacznie osłabia odpowiedź na czynnik stresowy lub całkowicie ją zatrzymuje;

•    reakcja na hormon powoduje modyfikacje wzrostu i rozwoju, które pozwalają osobnikowi przetrwać, chociaż mogą wywoływać negatywne skutki, np. powstawanie plam nekrotycznych;

•    zwiększenie podaży hormonu skutkuje zmianami strukturalnymi i modyfikacjami metabolicznymi podobnymi do tych, które wywołuje stresor;

•    w przypadku mutantów genetycznych niezdolnych do biosyntezy hormonu stresowego lub niewrażliwych na jego działanie, nie obserwuje się odpowiedzi na czynnik stresowy.

Wymagania te są spełnione przez kwas jasmonowy zarówno w przypadku stresów biotycznych, jak i abiotycznych. Ostatnie badania dowodzą,

20