242074322

Przeszłość Warmii i Mazur na łamach naukowych czasopism regionalnych 437

W nadzwyczajny sposób dokumentowane były zarówno te ocalone, jak i zlikwidowane w la-[N sześćdziesiątych i siedemdziesiątych nekropolie żydowskie, Pisali o nich Wiktor Kncrccr"⁷, Magdalena Bartnik¹¹⁸ i Grzegorz Świderski¹¹⁹. Najbardziej tragiczny byl los olsztyńskiego cmenta-N założonego jeszcze w 1818 r., który został zamknięty w 1955 r., a potem całkowicie zlikwidowany.

Historia miejscowości

. W regionalnych czasopismach naukowych drukowane były krótkie monografie mazurskich wsi Ijniast. Autorem pięciu takich opracowań był Grzegorz Białuński. Dotyczyły one Szymonki¹²⁰, Nowych Gul¹²¹, by.son i'^J2, Kwiku¹²⁵, Grzegorzy¹²'¹ i Prawdzisk¹²⁵. Każde z nich zawierało analizę lazwy wsi, nadanie aktu lokacyjnego, następnie opis charakteru osady, zmian, jakie dokonały się ^w XV w. po wojnach polsko-krzyżackich oraz w okresie Prus Książęcych. Grzegorz Białuński byl Nadto autorem jeszcze dwóch obszernych artykułów na lemat osadnictwa w okręgu piskim.

jednym z nich stwierdził: „pierwszym śladem rozpoczętej już akcji osadniczej byl dokument wi-^ytacyjny z 1424 r. Dokument przedstawiał stan obsadzenia łanów przez osadników z Mazowsza. ^v sumie pierwszy okres kolonizacji prokuratorii piskicj byl imponujący. Powstało bieżnie prawdo-Nobnic 77 osad (do 1465 r.), w tym jedno miasto z osadzonymi bartnikami (chodzi rzecz jasna Pisz), sześć wsi czynszowych, jedna osada młyńska Ruda i aż 69 dóbr służebnych. Zagospo-^rowany został prawic zupełnie obszar wokół Kumiclska, Drygał i Białej, nieco słabiej wokół Pi-^V/y i Różyńska”¹²⁶. Nic mniej intensywny byl proces osadnictwa po drugim pokoju toruńskim. Po-^^stało wówczas 38 osad, w tym jedna wieś czynszowa Zdory nad Śniardwami, oraz 37 dóbr siu-^bnych, należących do wolnych.

Z kolei Mieczysław Kulęgowski w tekstach o historii wsi Jeże¹²⁷ i Drygały¹²⁸ zajął się wydarzc-^,l,a|ui w XIX w. W historii wsi Jeże pominął postać ks. Johannesa Hassensteina (1843-1923), kie-^cego potem, na przełomie XIX i XX w. ewangelicką superintendenturą na południowej War-J¹¹* autora kilku opracowań o protestantach na katolickiej Warmii. Cztery opracowania poświęcił {pogoni Zbigniew Kudrzycki¹²⁹._._

^KS‘ 276-283; R. Bilowi, Nekropolie Mniowa, MS1I,1W9, nr l. ss. 103-106; Z. Kudrzycki, Zabytki sepulkralne na terenie »*9 Rozogi, KM. 1997, nr 2, ss. 72-82; W. Kncrccr. Cmentarze wojenne z okresu I wojny światowej na terenie dzisiejsze-

powiatu szczycieńskiego, KM, 1998, i. 3, ss. 88-95.

B7 W. Kncrccr, Cmentarze i zabytki kultury żydowskiej w województwie olsztyńskim, Bomssia, 1993, nr 6, ss. 52-56.

BK M. Bartnik, Ciche pieśni. O likwidacji cmentarza żydowskiego w Olsztynie, Borussia, 2(X)5, nr 37, ss. 178-185.

1 19 G. Świderski, Symbolika płaskorzeźb na cmentarzu żydowskim w Szczytnie, RM, 2006,1.10, ss. 83-104.

120 G. Białuński, Szymanka (Schimonken) - z dziejów mazurskiej wsi, Musovia, 1999, l. 2, ss. 13-36.

!2l G. Białuński, Nowe Guty - dzieje wsi do początków XVIII wieku, Znad Pisy, 19%, nr 4, ss. 23-31.

122    G. Białuński, Dzieje Lysoni do początków XVIII wieku, Znad Pisy, 1997, nr 5, ss. 10-16.

123    G. Białuński, Rozwój Kwiku do początków XVIII wieku, Znad Pisy, 1997. nr 6, ss. 11-18.

124    G. Białuński, Grzegorz - znns dziejów do XVIII wieku, Znad Pisy, 1998, nr 7, ss. 14-21.

125    G. Białuński, Historia Prawdzisk do XVIII wieku, Masovia, 2006, l. 9, ss. 3-19.

126    G. Białuński, Przebieg osadnictwa u* okręgu piskim do 1466 roku, Masovia, 1999, t. 9, s. 27; idem, Przemiany osad-^,cZe w okręgu piskiego w latach 1466-1525, Masovia, 2001, l. 10, ss. 27-52.

127    M. Kulęgowski, Jeże, KM, 1997, i. 6, ss. 19-23.

128    M. Kulęgowski, Drygały, KM. 1998, l. 8, ss. 26-31.

129    Z. Kudr/.ycki, Z dziejów Rozóg wXVII-XVIII wieku, KM, 1996, nr I, ss. 30-37; idem, Sąsiedzkie kontakty mazur• ₍^ł<7 społeczności Rozóg z Kurpiami w XVIll-XX wiekach. Rozogi i Myszyniec, RM, 1998, nr 3, ss. 29-40; idem, Na grani-j ^n,,Cdzy Prasami a Polską. Rozogi w XVII-XX wiekach. (Z dziejów pograniczni mazursko-kurpiowskiego), Musovia, 2003,

35-50; idem, Z dziejów gminy Rozogi, RM. 2006,1.10, ss. 21-29.