244277103

Wstęp

W zależności od subdyscypliny naukowej stan empirycznych badań pedagogicznych jest różny; warto go poznać i o nim poważnie pomyśleć. Przeglądając czasopisma pedagogiczne, można odnieść wrażenie, że pedagodzy chętniej uprawiają refleksję nad społecznym światem wychowania, niż go eksplorują. Być może zbyt mało jest w Polsce zakrojonych na szeroką skalę badań umożliwiających diagnozę dostrzeganych zjawisk edukacyjnych; może w zbyt małym stopniu upowszechnia się wyniki badań empirycznych, a może zbyt małą wagę do nich się przywiązuje. Te pytania sygnalizują ważny wątek rozważań nad znaczeniem badań empirycznych dla budowania wiedzy pedagogicznej. Wydaje się, że im lepsza jakość badań, tym ich znaczenie dla wiedzy w określonej dyscyplinie rośnie; im gorsza (niepoprawny projekt badania, źle opracowane dane itp.), tym mniejszą rolę odgrywają one w rozwoju danej dyscypliny wiedzy. Jeśli źle jest skonstruowany projekt badania, źle opracowano materiały badawcze (ten błąd ze szczególnym nasileniem występuje w tzw. badaniach jakościowych), to wartość naukowa uzyskanych wyników jest co najmniej wątpliwa, by nie powiedzieć: żadna. Trudno zatem spodziewać się, że wyniki takich badań potraktowane zostaną jako wiedza znacząca dla dyscypliny naukowej. A przecież w takim celu prowadzi się badania: aby poszerzyć wiedzę posiadaną lub odkryć nieznaną. Dbałość o jakość warsztatu metodologicznego wydaje się jednym z ważnych warunków podniesienia rangi wyników badań empirycznych, a tym samym uczynienia z nich wartościowej wiedzy pedagogicznej. Jest to zadanie recenzentów różnorodnych prac (w tym tych na stopień) oraz badaczy-krytyków, czyniących swoim przedmiotem badania jakość badań empirycznych. Wszyscy autorzy tekstów zawartych w tej książce należą do drugiej grupy, a część z nich także do grupy pierwszej.

Wspominając o jakości badań pedagogicznych, mam na myśli ich poziom, różnorodność i oryginalność, zarówno pomysłów badawczych czy organizacji badań, jak i interpretacji wyników. Aby doskonalić praktykę badawczą, warto propagować ciekawe przedsięwzięcia badawcze, przybliżać je szerszemu ogółowi. Z drugiej jednak strony, samo propagowanie dobrych praktyk nie wystarcza i istnieje także potrzeba zwracania uwagi na popełniane błędy. Służą temu wszelkie recenzje prac naukowych, szczególnie tych pisanych na stopień naukowy, albowiem zaakceptowana procedura badawcza w pracy na stopień stanowi informację o przyjętym i akceptowanym kanonie poprawności naukowej. Przy okazji uwidacznia się w nich kondycja pedagogicznych badań empirycznych w Polsce. W ten drugi nurt troski o jakość badań pedagogicznych wpisuje się prezentowana książka.

Jaka jest więc współczesna praktyka badań pedagogicznych? Co się bada? Jakie zagadnienia traktowane są z najwyższą uwagą, a którym poświęca się jej zbyt mało? Jaki jest poziom i jakość empirycznych prac wykonywanych przez badaczy i studentów? Jakich badań brakuje? Czego nie wiemy o polskiej edukacji? Są to pytania, które warto stawiać, zastanawiając się nad praktyką badań pedagogicznych.