2711905549

268 Sławomir Żurek

Markov wypowiedział się o akumulacji tego torfu, że tworzy! się w warunkach zbliżającego się lodowca wisly (waldaju), który przykrył szczątki roślinne swą moreną. Torf datowany został przez Ch. Arslanova (i inni, 1970) na 21 880-*-110 BP - LU-18A i 21 410± 150 BP - LU-18B (por. Ćebotareva i Makaryćeva, 1974).

Wszystkie daty radiowęglowe wskazują niezbicie, że maksymalna faza ostatniego zlodowacenia we wschodniej części Niżu Europejskiego osiągnęła swój najdalszy

zasięg od 20 do 18 tys. lat temu. Bardzo zbliżone wyniki uzyskano na Litwie, o czym

✓

pisał też A. Ber (2000) w swej ostatniej pracy. Na stanowisku Janonis nad rzeką Świętą (śulija, 1974) pod 3-metrową warstwą gliny morenowej (prawdopodobnie fazy pomorskiej ostatniego zlodowacenia), zalegała 2,5-3-metrowa warstwa źródlisko-wych osadów wapiennych datowanych z góry w dól na 22 700±360 BP (Vs-39), 24 800±450 BP (Vs-40) i 27 200±400 BP (Vs-41). W ostatnio wydanej na Litwie i bogato udokumentowanej monografii Stratygrafia i paleogeografia czwartorzędu Litwy (Kondratene, 1996) autorka pisze, że granica lodowca Wisły (niemeńskiego) jest dobrze udokumentowana (od 25 do 15 ka), a wcześniejsze lodowce Wisły nie dotarły w granice Litwy, bo nie ma na to żadnych danych paleobotanicznych. Podobnie jak na Litwie i Białorusi w zachodniej Polsce również nie znaleziono osadów glacjal-nych wczesnego i środkowego vistulianu (Kozarski, 1981). Nasunięcie lodowca stadialu głównego poprzedzone było akumulacją osadu organicznego Maliniec II kolo Konina (Tobolski, 1984). Uboga tundrowa flora turzycowo-krzewinkowo-mszysta rozwijała się 22 ka lat temu (22 050±450 BP Gd-645 i 22 230+480 BP Gd-646).

W południowej Szwecji, w Arrie w pobliżu Malmó, znaleziono kości mamuta datowane radiowęglem na 22 000±900 BP (Lu-887) i 19 150±390 (Lu-887E) i powiązano z osadami ostatniego zlodowacenia (Berglund i inni, 1976). Autorzy z Lund zestawiają 21 datowań kości mamutów z Europy i Syberii od 46 000-*-2000 w Lillehamer w Norwegii do 9030±105 w Herttoniemi w Finlandii. Jest tam też jedyne w Polsce stanowisko z ulicy Spadzistej w Krakowie (20 600±1060 - Ly-631). Kości mamuta przykrytego gliną morenową znaleziono również w Danii i datowano na 21 530 BP (Petersen, 1984, por. Kozarski i Nowaczyk, 1999). Wszystkie te przytoczone wyżej dane, oparte na stosunkowo wiarygodnych datowaniach metodą ^UC, stawiają pod wielkim znakiem zapytania obecność starowistuliańskiej pokrywy lodowca w północno-wschodniej Polsce.

Jak można wytłumaczyć zagadkową datę 110 ka, która legła u podstaw hipotezy Banaszuka? Jednym z możliwych wyjaśnień jest to, że autor podając daty laboratorium warszawskiego, jedynego, które operuje tą datą (w laboratorium gdańskim daty z Polski NE w pracy Banaszuka z 2001 r. to 17 ka, 20 ka, 62 ka, 64 ka, 79 ka, 125 ka, a w laboratorium gliwickim daty 12,5 ka, 62 ka, 78 ka, 86 ka, 132 ka, 214 ka), nie podaje granic błędu. Jeśli przyjmiemy około 15 ka błąd dla datowań TL, to osady

datowane na 110 ka mogą być wieku od 126,5 ka do 93,5 ka. W ostatnich pracach

✓

z interesującego nas obszaru granice eemu ulegają raczej odmłodzeniu. Świadczą o tym prace A. Gaigalasa z Litwy. W jego artykule z 1994 r. interesujące jest wyraźne