2795179491

odważnie na tym terenie z tak popularnymi od połowy XIX w. powieściami amerykańskimi, angielskimi i niemieckimi. Francuzi mieli wiele do powiedzenia o egzotyce przygód zamorskich od czasu rozwoju ich polityki kolonialnej. Penetrowali od XVII w. dziewicze tereny Ameryki Północnej (Kanada i nazwana od króla Ludwika XIV Luizjana), Indochiny. wyspy na Pacyfiku i Czarny Ląd — obszar ich podbojów. Od pierwszej połowy XIX w. tworzyła się „La France d’outre mer" — zamorska Francja, imperium, które obszarem swym przewyższało wielokrotnie metropolię. Na terenach „trzeciego świata" Francia do końca drugiej wojny światowej konkuruje z imperium brytyjskim.

Trzymając się porządku alfabetycznego wśród autorów literatury podróżniczo-przygodowej wymienić należy na wstępie Gustawa Aimarda, któremu historycy literatury młodzieżowej poświęcają nieco uwagi. Żył w XIX w., prawdziwe jego nazwisko brzmiało 01ivier Gloux (1818—1883). Niespokojne życie wypełnione podróżami predestynowało go na autora powieści o wielkiej przygodzie. Akcja każdej była mocno osadzona w poznanych z autopsji realiach. Te autentyczne „westerny” z XIX w. miały we Francji niemałe powodzenie. Czytelnik polski otrzymał w w. XIX /lu>anturnikóu> (1879). W w. XX ukazały się jeszcze dwie pozycje: w r. 1903 w Warszawie Wśród Indian — tom konkurujący z wprowadzonymi wówczas przez M. J. Zalewską powieściami Coooera, w r. 1913 powieść na tle wypadków historycznych w Meksyku pt. Król stepów.

W Polsce większym powodzeniem od książek Aimard'a cieszyły się powieści Leona Boussenarda (1847—1910). Młodszy od poprzedniego, z zawodu lekarz, uczestnik kampanii z r. 1870, wykorzystuje wspomnienia, które wywarły niezatarty wpływ na jego twórczość literacką. W powierzonej przez francuskie Ministerstwo Oświaty misji jedzie do Gujany, poznaje także inne kraje Ameryki Południowej, Antyle, wreszcie Maroko -* tereny — w których umieszcza bohaterów pisanych po powrocie powieści. Autor niezwykle płodny pozostawił około 50 tomów, w których ooowiada o przygodach szlachetnych, nie znających uczucia trwogi Francuzów. Uwielbienie dla własnego narodu łączy się ze ślepą nienawiścią do Prusaków, zwycięzców z 1870 r. „Przewodnik Bibliograficzny” notuje następujące przekłady tego pisarza: Rozbójnik Marko, tłum. M. Naim-ska. Warszawa 1905; Kapitan Łamigłowa, Warszawa 1921 (wydanie drugie 1933): Galernicy Gujany, Warszawa 1933; Niezwykła podróż Doktora Synthise, 1934: Korsarze mórz południowych, wydanie bez daty w przekładzie Jana Walickiego.

Tu wypada wspomnieć o morskich powieściach pułkownika Emila Driant (1855—1916) piszącego pod pseudonimem Danrit. Książki jego są przesycone wieszczym duchem przewidywań odwetowych po klęsce 1870 r. Kolejne powieści przedstawiają wizje przyszłej techniki wojennej, a tragiczne przeczucia żołnierza-pisarza miały się sprawdzić niedługo — zginą) bohaterską śmiercią na polu bitwy. Na język polski zostały przełożone dwie pozycje, wydane w r. 1912 w Warszawie. Wojna podmorska i Człouńek-ptak. Pisane suchym żołnierskim stylem nie wzbudziły większego zainteresowania polskiej młodzieży. Wydał jeszcze Driant powieść przygodową z innej dziedziny, zawsze pobudzającej wyobraźnię pisarzy i czytelników: Balonem do bieguna.

Wśród pisarzy powieści przygodowych figuruje także Ar-naud Galopin. Trigon pisze o nim z pewnym pobłażaniem, że miał więcej zapału niż talentu. W czasie pierwszej wojny światowej pokusił się o napisanie dla młodzieży powieści o dziecku-żołnicrzu. Tematyka zawsze budząca autentyczne wzruszenie, aktualna i dla naszych współczesnych autorów. W swych powieściach przygodowych śladem Juliusza Verne’a Galopin lubił dorzucać do wątków narracyjnych liczne szczegóły z zakresu popularyzacji wiedzy i techniki. Do tego gatunku należy przełożona na język polski w 1910 r. przez J. Sli-dzienia powieść pt. Doktor Omega. W r. 1932 ukazał się inny tytuł tego samego autora: Łodzią podwodną naokoło świata. Następne dwa znane polskiemu czytelnikowi nazwiska, to Jacolliot i Mael. Louis Jacolliot (1837—1890) współdziałał czynnie w tworzeniu francuskiego kolonialnego imperium. Powieści jego wzbudziły wśród czytelników francuskich zrozumiałe zainteresowanie, gdyż tematyką łączyły się z dążnością stworzenia potężnej „Drugiej Francji”, będącej dla metropolii niewyczerpaną kopalnią bogactw naturalnych i chłonnym rynkiem zbytu. Czytelnika polskiego nie pociągał mit o bogactwie, natomiast jak. w każdej powieści przygodowej interesował ciekawy wątek i malownicze opisy dostępnej tylko w marzeniach egzotyki. Zanotowano dwa przekłady Jacolliota na język polski: Niezwykle przygody na oceanie i Tajemnice Afryki w tłumaczeniu K. Jurkiewicza.

Pod pseudonimem Pierre Mafcl kryła się spółka dwóch autorów: Charles Causse (1862—1920) i Charles Vinccnt (1851— 1920). Napisali kilkadziesiąt tomów awanturniczych opowieści, z których wydano w Polsce dwa przekłady B. Kowalskiego: W kraju tajemnic i W krainie tygrysów.

Znane nie tylko w literaturze dla młodzieży fantastyczno--przygodowe powieści braoi Rośny (Honoriusz 1856—1940) i Justyn Eoex 1859—1948) opierały się na gruntownym przygotowaniu autorów z dziedziny nauk przyrodniczych, prehistorii i socjologii. Zamiast egzotyki geograficznej zdecydowali się na cofnięcie akcji swych powieści w głęboką przeszłość przedstawiając dzieje człowieka żmudnie zdobywającego sobie miejsce na ziemi. Na język polski zostały przełożone: Dwadzieścia tysięcy lat temu, Vamireh i Walka o ogień.

Pierwsze miejsce w przekładanych na język polski powieści przygodowych zajmuje nadal Juliusz Verne. Na liście polskich wydań, które ukazały się między rokiem 1870 a 1900 naliczyć można 25 pozycji. Lata 1900—1939 przewyższają tę kczbę: niewątpliwie czytano wówczas i wydania starsze, oprócz tego lista wznowień zawiera 31 pozycji, w tym jedno zbiorowe wydanie Pism. Powodzenie powieści tego autora trwa po dziś dzień, jak o tym świadczy liczba przekładów, które ukazały się po drugiej wojnie, o czym będzie mowa w drugiej części niniejszego artykułu.

Od epoki romantycznej weszła na stałe do kręgu literatury rozrywkowej powieść historyczna. Młodzież polska już w XIX w. przechwytywała powieści historyczne pisane z myślą o dorosłych. Dumas cieszy się i w wieku XX niesłabnącym powodzeniem. Obok Dumasa wchodzi na listę przekładów Paul Adam, znany na przełomie stuleci francuski autor powieści historycznych. Napoleońska tematyka, zawsze bliska narodowi polskiemu, zainteresowała tłumaczkę W. Marrene która w r. 1902 wydała przekład powieści historycznej pt. Syn wojaka spod Austerlitz. Tę samą epokę wybrała za osnowę swych powieści, cieszącą się pewną sławą w XIX w. spółka autor-

t — A k rent 97