396944644

60 Przemysł Polski Zeu. II

Jest wiele danych, by sądzić, że na tym terenie w kierunku północno-zachodnim ku Bałtykowi spotka się jeszcze kilka, jeżeli nie kilkanaście słupów solnych.

Słupy te zawierają sól bez domieszek mechanicznych, natomiast niektóre mają wiele domieszek chemicznych, wykształconych nawet w osobne warstwy. W tych słupach pokłada się nadzieję, iż odkryje się w nich tak bardzo nam potrzebne sole potasowe.

Widzimy zatem, że zapasy znanych nam miejsc występowania soli mioceńskich ustępują zapasom soli cechsztyńskich. Pierwsze są rzędu kilkuset milionów ton, drugie rzędu dziesiątek miliardów ton. Zapasy świata wynoszą prawdopodobnie 1 000 bilionów ton.

Eksploatacja soli

Złoża mioceńskie są eksploatowane przez 3 zakłady przemysłowe, a to żupę solną w Bochni, żupę solną w Wieliczce oraz fabrykę sody w Borku Fałęckim pod Krakowem. Złoże w Żorach na Górnym Śląsku nie jest eksploatowane.

Żupa solna w Bochni eksploatuje swoje złoże robotami górniczymi w kopalni. Produkt jej to sól kamienna w gatunkach: szara jadalna, rolniczo-hodowlana i przemysłowa. Pierwszy gatunek jest przeznaczony do spożywania przez ludzi, drugi jako dodatek dla zwierząt gospodarskich i do konserwacji paszy, trzeci jako surowiec lub środek konserwujący dla szeregu przemysłów, jak np. chemicznego, garbarskiego i wielu innych.

Sól w kopalni jest urabiana — podobnie jak węgiel czy rudy — przy pomocy materiałów wybuchowych, po czym na skutek domieszek ilołupków następuje na miejscu ręczne sortowanie urobku. Sól czysta jest wydobywana na powierzchnię, sól zanieczyszczoną pozostawia się na miejscu. Pozostawiona na miejscu sól wypełnia wybrane przestrzenie, czyli jak mówi górnik „podsadza" wyrobiska, chroniąc je przed zawaleniom się stropu nad wybranymi przestrzeniami. Wydobytą na powierzchnię sól rozdrabnia się w młynie solnym. by była gotowa do użytku. Ląduje się ją do wagonów w 50-kilogramowych workach papierowych. Łączna produkcja wszystkich gatunków tego zakładu wynosi około 50 000 ton rocznie.

Żupa solna w Wieliczce eksploatuje swoje złoże w kopalni w dwojaki sposób. Albo podobnie jik w kopalni bocheńskiej, albo przez rozpuszczanie górotworu solnego wodą. Pierwszy sposób daje produkt jak w Bochni, tj. sól kamienną w tych samych gatunkach, drugi — roztwór wodny soli, czyli solankę. Solankę pompuje się na powierzchnię do warzelni, w której przez gotowanie odparowuje się z niej wodę, uzyskując sól warzoną, tzw. warzonkę, produkt zupełnie biały, drobnoziarnisty, czyli wyższej jakości niż jakakolwiek nawet najlepsza sól kamienna.

Odparowanie wody z solanki odbywa się w aparatach wypartych. Przed wprowadzeniem solanki do aparatów wypamych poddaje się ją oczyszczeniu od wszelkich chemicznych domieszek, tak ża warzonka zawiera co najmniej 99,9 proc. czystej soli (chloru sodu). Po oddzieleniu od mokrej warzonki części wilgoci w wirówkach, a reszty w suszni gorącym powietrzem, następuje załadunek do wagonów podobnie jak soli kamiennej. Produkcja roczna całego zakładu wynosi około 150 000 ton, przy czym stosunek produkcji soli kamiennej (wszystkie gatunki razem) do produkcji soli warzonej jest jak 3 : 2. Ze względu na dążenie do oddawania na rynek produktu o wyższej jakości, zakład przechodzi na eksploatację złoża wodą w większej mierze niż dotychczas i powiększa warzelnię, wskutek czego w najbliższych latach stosunek produkcji soli kamiennej do warzonej zmieni się z 3 : 2 na 1 : 4.

Obydwie kopalnie soli w Bochni i Wieliczce są bardzo stare, bo Jiczą około 1 000 lat. W kopalni bocheńskiej puste przestrzenie są wypełnione podsadzką z soli zanieczyszczonej, w Wieliczce ta konieczność, ze względu na inny charakter złoża, nie zachodziła. Wybranych przestrzeni nie podsadzało się, szczególnie w ubiegłych wiekach. Pozostały więc w kopalni ogromne ilości przestrzeni wybranych, tzw. komór, nieraz bardzo dużych, w których znajdują się pamiątki po ubiegłych czasach.

Część tych wyrobisk (zresztą znikomo mała w stosunku do całej kopalni) tworzy tzw. rewir turystyczny, będący dużą trakcją nie tylko dla turystów polskich, ale i zagranicznych.

Poza tym kopalnia w Wieliczce posiada unikat¹¹ przyrodniczy, a to grotę kryształową. Jest to wyrobisko o przestrzeni około 100 m^J, którego ściany są obrośnięte naturalnymi kryształami solnymi o krawędziach^:i do kilkunastu cm. Grota ta została odkryta na początku bieżącego stulecia i jest rezerwatem przyrodniczym >*. Ze względu na wielką odległość od szybów zjazdowych nie może być jeszcze udostępniona dla turystów.