396944640

56    Przemysł Polski    Zen. II

wojnie udział ten spadł do cyfry 20 proc. Sytuacja ulegnie pewnej poprawie w okresie planu 6-letniego.

Krajami, od których Polska otrzymuje obecnie i prawdopodobnie stale otrzymywać będzie rudę żelazną w ilości pokrywającej nasze zapotrzebowanie jest w pierwszym rzędzie Związek Radziecki i w małym stopniu Szwecja.

Ruda radziecka pochodzi z Ukrainy z zagłębia Krzywego Rogu, leżącego na prawym brzegu dolnego biegu Dniepru. Ruda tamtejsza jest hematytem o zawartości przeszło 58 proc. żelaza.

Ruda szwedzka jest magnetytem, częściowo przesyłanym w stanic przerobionym i wzbogaconym. Zawiera przeciętnie 60 proc. żelaza. Dostarczana jest do Polski drogą morską przez porty w Szczecinie, Gdyni i Gdańsku.

Zarówno ruda krzyworoska jak i ruda szwedzka są, jak widzimy, rudami wysokoprocentowymi, przewyższającymi pod względem zawartości żelaza znacznie uboższe rudy krajowe. Mimo swego ubóstwa krajowe rudy żelazne posiadają jednak szereg bardzo dodatnich własności, jak na przykład: kawalkowatość, małą zawartość miału i stosunkowo łatwą topliwość, dzięki czemu stanowią one bardzo korzystny materiał dla wytopu żelaza.

PIRYT

Piryt, nazywany często po polsku iskrzykiem, jest rudą siarki i zarazem żelaza. Skład chemiczny wykazuje, że zawartość żelaza w cz3’stym pirycie może sięgać 46,67 proc. (wagowych), siarki zaś 53,33 proc. W złożach pirytu znajdują się często domieszki innych metali, jak np. miedzi (1—5 proc. w złożach Hiszpanii. 0.5—2.5 proc. w złożach Norwegii), oraz ślady niklu, kobaltu, arsenu i złota. Piryt jest minerałem bardzo rozpowszechnionym w przyrodzie, wchodzi bowiem w skład różnych skal osadowych, nadając im zabarwienie już to żółtawe (piaskowce), już to błękitnawe (gliny, wapienie). Jako domieszka piryt znajduje się prawie we wszystkich złożach kruszcowych. W większych skupiskach samoistnych występuje dość rzadko. Największe w święcie złoże pirytu, znajdujące się w Hiszpanii, w prowincji Huelva niedaleko Gibraltaru zawiera ok. 500 000 000 ton tej rudy. z czego 270 000 000 ton jest pewne. Złoża pirytu w Norwegii, których ogólny zapas sięga 50000000 ton. występują w postaci oddzielnych skupisk mających po 2-5-10 miln. ton każde.

W Polsce znanych jest kilka złóż pirytu; niektóre z nich zawierają piryt bardzo wysokiej jakości (zawartość siarki dochodzi do 52 proc.). Na Śląsku Dolnym znajdują się łupki krystaliczne z wpryśniętymi kryształami pirytu. Jednakże piryt może być uzyskany z tego złoża tylko za pomocą uciążliwej mechanicznej przeróbki łupków.

światowe wydobycie pirytu w roku 1929 osiągnęło cyfrę 8000 000 ton, z czego wydobyto (licząc w tysiącach ton): w Hiszpanii — 3 861, w Norwegu — 739, wc Włoszech — 631, w Niemczech — 351, w Stanach Zjednoczonych Ameryki — 338 itd. Piryt jest jednym z podstawowych (poza siarką elementarną) surowców w przemyśle chemicznym przy produkcji kwasu siarkowego, światowa produkcja tego kwasu dochodzi do 15 000 000 ton, z czego 5 000 000 ton idzie do fabrykacji nawozu sztucznego — superfosfatu. Poza tym dużo pirytu lub też siarki elementarnej pochłania produkcja celulozy służącej do wyrobu papieru, materiałów wybuchowych, sztucznego jedwabiu, oraz przemysł włókienniczy do odbielania tkanin i przemysł naftowy do oczyszczania ropy naftowej itd. W Polsce przed rokiem 1939 z jednej kopalni, która wydobywała wówczas 80 000 ton pirytu rocznie, 50 proc. wydobycia szło do fabryk celulozy, 40 proc. do fabryk superfosfatu i 10 proc. na potrzeby hutnictwa (trawienie blach). Wydobycie to pokrywało ówczesne zapotrzebowanie Polski na piryt. Odbiorcy krajowi spalali piryt w piecach przeważnie starej konstrukcji. W nowych instalacjach z 1 tony pirytu o zawartości siarki 45 proc. otrzymuje się 1,4 tony stuprocentowego kwasu siarkowego i 725 kg wypalków pirytowych, z których w wielkich piecach wytapia się żelazo.

Polska obecnie uzyskuje surowiec do produkcji kwasu siarkowego ze złóż pirytu — niestety zdewastowanych ^:# przez okupanta oraz z zakładów przeróbki rud cynku i ołowiu, z których to rud przy flotacji wydzielany jest piryt. Pokrycie zapotrzebowania Polski na kwas siarkowy z wymienionych źródeł jest obecnie niewystarczające.

Bardzo znaczne zwiększenie produkcji kwasu siarkowego nastąpi w najbliższym czasie przez uruchomienie wydobycia anhydrytu ze złóż dolno-śląskich, gipsu ze złóż kieleckich i jego przeróbki na kwas siarkowy. Polska ma możność uzyskania surowca siarkowego dodatkowo z fabryk przerabiających węgiel, a mianowicie: 1. z gazowni i koksowni przerabiających wyłapywany przy oczyszczaniu gazów siarkowodór częściowo na siarkę elementarną, częściowo zaś na kwas